Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
J.ST.MILLIEMPIRYZM
31
J.ST.MILLIEMPIRYZM
EmpiryzmzostałwznowionywAngliiXIXwiekuprzezJ.St.Milla.Wyłożyłon
jegozasadywszechstronnieipomysłowo,azgotowościądoporozumieniasięzprze-
ciwnikami.Wyłożyłjewduchuhumanitaryzmuiliberalizmujuwzględniajączagad-
nieniazarównoteoretyczne,jakiżyciowe.EmpiryzmMillawwieluszczegółach,nawet
istotnych,różniłsięodpozytywizmuComte,a,aleprzezswązasadnicząpostawębyłje-
gonajwierniejszymsprzymierzeńcem.
UKŁADSIŁFILOZOFICZNYCHWANGLIIOKOŁO1830ROKU.1.Empiryzm
byłwXVIIIw.filozofiąpanującąwAngliiiwydałtamznakomitychmyślicielitego
stuleciaodLocke,adoHume,a.TradycjejegokontynuowaliwXIXw.„radykałowiefi-
lozoficzni”,zktórychgronawyszedłMill.Alekoło1830r.niemieliwiększości.
2.WXVIIIw
.wytworzyłsiębyłwAngliitakżedrugiprąd:filozofiazdrowe-
gorozsądku.Odempiryzmuróżniłasiętym,żeprzyjmowałaapriorycznepierwiastki
wpoznaniu;alemiałaznimteżpewnąwspólność,mianowicieuznawała,jakon,jedynie
poznaniebezpośrednie,odrzucaławszelkiespekulacjemyślowe.WpoczątkuXIXw.,wtym
samymczasie,gdyempiryzmodnowiliradykałowiefilozoficzni,filozofięzdrowegorozsąd-
kuodnowiłSirWilliamHamilton(1788–1856),od1836r.profesorwEdynburgu.
Odnowiłjąwielkimkosztem,bokosztempołączeniajejzkantyzmem.Kantyzm
zaśpodpewnymwzględembyłwłaśniejejprzeciwieństwem.Wpierwotnejpostaci,
nadanejjejprzezReida,cechowałbowiem„filozofięzdrowegorozsądku”:1)realizm,
uznającyistnienierzeczyodumysłuniezależnych,2)dogmatyzm,odwołującysiędla
uzasadnieniarealizmupoprostudozdrowegorozsądkuji3)opozycjaprzeciwrelaty-
wizmowi,sceptycyzmowiifenomenalizmowi.Kantzaśwłaśniebyłprzeciwnikiem
realizmuidogmatyzmu,natomiastzwolennikiemfenomenalizmu.
OtóżHamiltonwyrzekłsiędogmatycznegouzasadnieniarealizmu:zdrowyroz-
sądekskłonnyjestwprawdzietwierdzić,żebezpośrednioujmujemyrzeczyniezależne
odnasjaleskłonnościzdrowegorozsądkuniesąargumentem.Rozwiązaniedogma-
tycznezastąpiłprzezkrytyczne.Aprzyjąwszyjemusiałteżuznać,żepoznajemybezpo-
średniojedynietreścinaszejświadomości,idopieronaichpodstawiewnosimy,iżistnie-
jąrzeczyodnaszejświadomościniezależne.
KonkluzjatakabyłanajoczywiściejniezgodnazReidemizpierwotnąfilozofią
zdrowegorozsądku:tabowiemprzyjmowała,żerzeczypoznajemywprost,żepomiędzy
umysłemaniminiemażadnychogniwpośrednich,wrażeńczytreściświadomości.
Przyjmowała,żeświadomośćnaszastykasięzrzeczami,Hamiltonzaśstanąłnastano-
wisku,iżstykasięjedyniezichzjawiskami.Filozofięzdrowegorozsądkutakprzekształ-
cił,iżuczyniłzniejfenomenalizm,przeciwktóremubyłaskierowana.
Uczyniłzniejteżteorięrelatywistyczną,anawetwzględnośćpoznaniawysunął
wniejnanajpierwszyplan.Uczyniłzniejagnostycyzm:wyrzekłsięwszelkiejmetafizy-
