Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
54
FAZAPIERWSZA:1830–1860
istymrozumieniumaterializmu.Dawniejsimaterialiścizwyklibylirozumiećswąfilo-
zofięmechanistycznie.Wychodzilizbadańfizykalnychnadprzedmiotaminieorganicz-
nymi,nadmateriąmartwąijąuważalizawłaściwąpostaćmaterii.Toteżfilozofiamecha-
nistycznasprzęgłasięzmaterialistyczną:rozpowszechniłsiępogląd,żetamjesttylko
materia,gdziejestmechanizm,igdybystwierdzonezostałyzjawiskaniemechaniczne,to
trzebabyprzyjąć,żesąobjawemducha,bonapewnoniesąobjawemmaterii.
PrzeciwtemurozumieniumateriiwystąpiliMarksiEngels:dlanichmechanizm
byłtylkojednązpostacimaterii,amateriaposiadapostaciwiele.Wszystko,corealne,jest
jejpostacią.Zarównoto,comechaniczne,jakito,coniemechaniczne.Postaciąmaterii
jestżycie.Postaciąjejjesttakżeświadomość,życiepsychiczne:niejestmechanizmem,
amimotojesttworemmateriitaksamojakmechanizm.Wszystkienaukibadająruch
materii,nietylkomechanika.Abezmałakażdabadainnyjejruch:dźwięk,będący
przedmiotembadańakustyki,jestrównieżruchem,alerucheminnymniżmechanicz-
ny,ataksamociepłobadaneprzeztermodynamikę,elektryczność,procesychemiczne,
biologiczne,psychiczne,społeczne.Pókisięutożsamiamaterięzmechanizmem,mate-
rializmjestteoriąwąskąiparadoksalną.Natomiastwtymnowymujęciumieścicałąróż-
norodnośćzjawisk,całebogactwoświata.Nowymaterializmniepotrzebujezaprzeczać
temuwszystkiemu,czemuzaprzeczałmaterializmmechanistyczny;przyznaje,żecała
różnorodnośćzjawiskjestrealna,atwierdzitylko,żecałajestzwiązanazmaterią.
4.M
ATERIALIZMDIALEKTYCZNY
.MaterializmswójMarksiEngelsnazywali„dia-
lektycznym”.Coprzeztorozumieli,wymagawyjaśnienia,używalibowiemtegowyra-
zuwinnymznaczeniu,niżtodotądbyłowzwyczaju.Mianowicie„dialektyką”nazywa-
nodotądmetodęmyślenia,którąposługiwalisięGrecy,aktórąodnowiłHegel;zarówno
uGreków,jakuHeglabyłatometodawyłącznieumysłowa,polegającanasnuciumyśli
bezodwoływaniasiędodoświadczenia.IzarównouPlatona,jakuHeglazwiązanabyła
zfilozofiąidealistyczną.MarksiEngelsprzejęlinazwę„dialektyki”,alepojęlijątakda-
leceinaczej,żeichdialektykastałasiębezmałaprzeciwieństwemtego,codotądtakna-
zywano.Dotądbyławłasnościąmyśli,terazzaśjmaterialnejprzyrody;dotądbyłame-
todąniezależnąoddoświadczenia,terazstałasięwłaśniewyrazemdoświadczenia;dotąd
byłazwiązanazidealizmem,terazzaśzmaterializmem.Ajednakprzejęcietejnazwy
przezMarksaiEngelsaniebyłobynajmniejprzypadkowe;rzeczwtym,iżzapodstawo-
wącechęprzyrodyuznalitęcechę,którądawniejzaobserwowanonamyślachiktórej
wyrazembyłametodadialektyczna:iżjestwnieustannymruchu,iżciąglesięroz-
wija.Przez„dialektyczny”materializmrozumielipogląd,żeistniejejedyniemateria,ale
materianieustanniesięrozwijająca,przyjmującacoraznowepostacie.
Dokładniejmówiąc,dialektycznepojmowanieprzyrodyprzypisywałojejażczte-
rywłaściwości:1)przyrodaskładasięzrzeczyzesobąspojonych,wzajemsięwarunku-
jącychiprzetowzględnych;2)jestwciągłymruchu,przemianie,rozwoju;3)rozwi-
jającsięwytwarzanowejakości;a4)motoremrozwojujestwalkawewnętrznych
przeciwieństw.
