Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
„Wszystkieonesąsławnymistolicamiisilnymicentra-
mi,wktórychzebranesądostatkirozmaitychkrajów.
Prócztegozażywająoneszacunku,ponieważ[prze-
bywają]wnichuczeniwykształceniwdziedzinach
naukireligiirumijskiej.Rzemieślnicyichsązręczni
iobznajmienizeswymizawodami”(tamże:52).
3.Geografiakronikarzypolskich
4
PowoliPolskastawałasiępoważnymuczestnikiem
wydarzeńpolitycznychwEuropie.Decydującezna-
czeniemiałZjazdGnieźnieńskiw1000r.Wowym
czasiepaństwopolskieobejmowałoobszarliczący
ok.250tys.km²,zamieszkałyprzezok.1miliona
osób,czyli4–5mieszkańcówna1km²(Samsono-
wicz,Wyczański2007:57).Mniejwięcejnatenokres
przypadająpoczątkipolskiejliteraturykronikarskiej,
którawielewniosładorozwojuświadomościgeogra-
ficznejPolaków.
Pierwszymtakimtekstemgeograficznymjest
częśćwstępnaKronikiPolskiejautorstwaGallaAno-
nimazpoczątkuXIIwieku.Mimożeautorbyłpraw-
dopodobniefrancuskimbenedyktynempochodzą-
cymzopactwaSt.GilleswProwansji
5
,świadomie
zaliczamygodokronikarzypolskich,choćwniektó-
rychpublikacjachKronika…jestzaliczanadodzieł
obcych(Gintel1971:25–39).Przemawiazatymkil-
kawzględów,zktórychnajważniejszytofakt,żeKro-
nikępolskąuznajesięzapierwszedziełopolskiej
literaturynarodowej(Plezia[W:]GallAnonim2003:
V).Jakpiszetenwybitnyznawcatematu(tamże:VI)
„treśćKroniki[…]zarównozewzględunatemat,jak
inaźródłowiadomości,jestpolskaiwznacznejmie-
rzeoddajepoglądyówczesnychpolskichkółwy-
kształconych”.Miałaistotnywpływnarozwój
piśmiennictwapolskiego,zarównowśredniowieczu,
jakwczasachnowożytnych.Doceniającznaczeniete-
godzieła,JózefStaszewski(1966:76)zaliczaGalla
Anonimadonajważniejszychkronikarzysłowiań-
skich.Uważagonawetzatwórcę„teoriiprzejścio-
wości”,doktórejdopieronapoczątkuXXw.powrócą
WacławNałkowskiorazEugeniuszRomer.
WswoistejPrzedmowieGallAnonim(2003:10–11)
omawiapołożenie„krajuPolaków”ijegosąsiadów,
atakżedajekrótkącharakterystykęgospodarcząna-
szychziem.Wspomina,że„krajtowprawdziebar-
dzolesisty,aleniemałoprzecieżobfitujewzłoto
isrebro,chlebimięso,wrybyimiód,apodtym
zwłaszczawzględemzasługujenawywyższenienad
inne,żechoćotoczonyprzez[wiele]ludówchrześci-
jańskichipogańskichiwielokrotnienapadanyprzez
wszystkienarazikażdyzosobna,nigdyprzecieżnie
zostałprzeznikogoujarzmionywzupełności;kraj,
gdziepowietrzezdrowe,rolażyzna,lasmiodopłynny,
wodyrybne,rycerzewojowniczy,wieśniacypracowi-
ci,koniewytrzymałe,wołychętnedoorki,krowy
mleczne,owcewełniste”.Byćmożetenfragment
opisuPolskizostałzaczerpniętyzcytowanejrelacji
podróżnika,IbrahimaibnJakuba.Ciekawepodwzglę-
demobyczajowymsąspostrzeżeniaautorazwiązane
zpielgrzymkąpokutną
6
BolesławaKrzywoustegodo
SomogyvárnaWęgrzechw1113r.,wktórejzresztą
towarzyszyłkrólowi(GallAnonim2003:157–162).
Kronikarzwymieniaponad20miast,wielokrotnie
wspominam.in.oWiśle,OdrzeiBugu.
DziełemżyciaWincentegoKadłubka(1150–1223)
byłaKronikapolska,doprowadzonado1203r.Choćlek-
turaKroniki...wskazujenadoskonałąznajomośćróż-
nychziempolskich,jednaktylkoniewielezawartych
wniejspostrzeżeńmacharaktergeograficzny.Pisano
nawet,że„niezachowała[ona]prawieżadnychśladów
naukigeografii”(Bujak1925c:80).Nadalstanowijed-
nakważneźródłoinformacjioPolscetamtychczasów.
1
WładcytemupoświęcilioperęKrólRogerKarolSzymanowski
orazJarosławIwaszkiewicz.Jednązważnychpostaciwoperze
jestarabskimędrzecEdrisi.
2
Pełnytytuł:Księgarozrywkitego,którychceprzebiecświat,zwana
3
4
krótkoKsięgąRogera.
Nazwaodłac.„Polonia”.
TytułprzyjętozaF.Bujakiem(1925c).
5
Pojawiająsięteżopiniehistorykówsugerującewłoskiepocho-
dzenieGallaAnonima(zob.T.Jasiński,2008Opochodzeniu
GallaAnonima.Wyd.Avalon.Kraków).
6
PielgrzymkępokutnąodbyłBolesławKrzywoustyjakokarę
zazabójstwobrataZbigniewa.Obłożonyprawdopodobnieklą-
twąprzezmetropolitęgnieźnieńskiegoMarcina,miałudać
sięnawygnanielubnadługąpielgrzymkępozagranicekraju
itampokutować(Plezia[W:]GallAnonim2003:s.XXXVIII–
–XXXIX).PowiekachopistenposłużyłAntoniemuGołubie-
wowiwpowieściBolesławChrobrydoopisupielgrzymkido
grobówPięciuBraciPolskich.
G
EOGRAFIAKRONIKARZYPOLSKICH
19
