Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
–1829,amateriałbyłzbieranydrogąankietową.
Niestetywynikitejpracyniezostałyopublikowane.
PodobniestałosięzjegoSłownikiemhistoryczno-
-statystyczno-geograficznymKrólestwaGalicji(ok.1833),
zktóregoopublikowanojedynieczęśćwstępną.
SiarczyńskibyłrównieżautoremdziełaGeografia
czyliopisanienaturalne,historyczneipolitycznekrajów
inarodówweczterechczęściachświatazawierającychsię,
zdołączeniemgeografiiastronomicznej
21
(1790–1794).
WdzieletymzawarłSłownikwyrazówgeograficznych,
tłumaczącnajęzykpolskiobcenazewnictwogeogra-
ficzne.Byłbowiemgorącymzwolennikiempoloniza-
cjiwtejdziedzinie.Proponowałnawetzastąpienie
słowaobcego„geografia”nazwąpolską„krajopis”.
Mimopewnychnieścisłościwstosowanymnazew-
nictwieSiarczyńskiegouważasięza„twórcęsłow-
nictwageograficznegowPolsce”(Rzepa1967:
155–156).Nadalrozwijałasiękartografia.Wlatach
70.XVIIIw.ukazująsięmapyKarolaPerthéesa(kar-
tografStanisławaAugusta):WielkamapaPolskiiMa-
pahydrograficznaPolski,aw1772r.24-arkuszowa
MapaPolskiwskali1:692000JanaAntoniegoRizzi-
-Zannoniego.
Wymienionepracegeograficzneikartograficzne
dotycząceziempolskichwskazują,żewiedzageogra-
ficznaPolakównatematswojegokrajubyłajużdość
znaczna,choćskalaiszczegółowośćtegopoznania
częstobyłajeszczedośćpowierzchowna.
7.WincentyPolipoczątkinowożytnejgeografii
UtrataniepodległościprzezPolskęitrwającepo-
nad120latzaboryograniczyłymożliwościswobod-
negorozwojunauki.Oczywiściewjakimśstopniu
dotyczyłotorównieżgeografii,należyjednakpodkre-
ślić,żeniebyłotorównoznacznezcałkowitymza-
niechaniembadańzwiązanychztądyscypliną
naukową.Przeciwnie,aktywnośćwtejdziedzinieby-
łaznacząca.Przejawiałosiętowróżnorakisposób.
Przedewszystkimwyrazemtegobyłyukazującesię
opracowania,częstoocharakterzeunikatowym.Jest
tookreskształtowaniasięwPolscenaukowychpod-
stawgeografii,którazaczęłakrzepnąćjakosamoist-
nadyscyplinanaukowa.Pojawiająsiępierwsze
doktoraty.WpołowieXIXstuleciageografiazostała
uznanazaodrębnyprzedmiotstudiówakademickich.
Zaczęłysiętworzyćwyspecjalizowaneuniwersytec-
kieplacówkigeograficzne.Wzwiązkuzrodzącymsię
naziemiachpolskichprzemysłemirozwijającąsię
sieciątransportowązainicjowanobadanianadzaso-
baminaturalnymiPolski.Wielepracmiałocharakter
aplikacyjny.
Ważnemiejscewdorobkunaszejnaukizaczęły
zajmowaćrelacjezodbywanychpodróżyczyekspe-
dycji.Nierzadkodonosiłyoneoważnychodkryciach
dokonywanychwróżnychczęściachświataprzezPo-
laków.Niektórewyjazdybyłypoczęściwymuszone
sytuacjąpolityczną.Odnosisiętoprzedewszystkim
dowędrówekemigrantów,którzymusieliopuścić
krajpopowstaniachlistopadowymistyczniowym,
42
C
ZĘŚĆ
I.D
ZIEJEGEOGRAFIIPOLSKIEJDO
1918
ROKU
czyteżPolaków,zesłanychprzezMoskaliwgłąbRo-
sji,głównienaSybir.Nasirodacybyliaktywnymi
uczestnikamiwyprawpoznawczychibadańnauko-
wychprowadzonychzwłaszczanaterytoriumAzji,
zasłynęlitakżeweksploracjikontynentówAustralii
iAmerykiPołudniowej.Nadalrozwijałasięgeogra-
fiaszkolna,którastałasięjednymzistotnychele-
mentówwychowaniapatriotycznego.Dużeosią-
gnięcianotowałapolskakartografia.Ijeszczejedna
konstatacja:uwarunkowaniapolityczne,wymazanie
zmapyEuropypaństwapolskiegosprawiło,żedużą
wagęzaczętoprzywiązywaćdogeografiihistorycznej
Polski.DorobekXIX-wiecznywtymzakresiejest
znaczący.Wymieńmychoćbyprace:T.Święckiego
(1821),J.Lelewela(1829),M.BalińskiegoiT.Li-
pińskiego(1843–1846),L.Tatomira(1868),W
.Pola
(1869),W
.Nałkowskiego(1887,1912,1913),
A.Rehmana(1895–1904),Z.Glogera(1900),E.Ro-
mera(1912,1916),czyA.Sujkowskiego(1918).
Rozwójnaukiwogóle,awnaszymprzypadku
równieżgeografii,byłuzależnionyodpolitykipaństw
zaborczych.Najkorzystniejszabyłasytuacjawzabo-
rzeaustriackim,gdziePolacymielidużąautonomię.
Największeograniczeniadotyczyłyzaborupruskie-
go,choćitutajukazywałysiępracegeograficzne
wjęzykupolskim(np.dziękioficynomwydawniczym
wPoznaniuiWrocławiu).WkońcuXIXw.zapocząt-
kowanonaukowyruchstudentówgeografii(Kra-
ków1881).
