Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8.Podróżeiwyprawygeograficzne
Najwięcejinformacjizwiązanychzhistoriąpol-
skiejgeografiiodnosisiędoróżnegorodzajupodró-
żyiwypraw.Wielurodaków,wróżnychcelach,
odbywałopodróżepobardziejimniejznanymświe-
cie,dostarczającinformacjiniekiedyobardzoodle-
głychkrajachikontynentach.Narozwójzmysłu
podróżniczegoniewątpliwywpływmiałowzrastają-
cezainteresowaniegeografiąwczasachodrodzenia,
któreprzetrwało–zróżnymnatężeniem–doczasów
współczesnych.Wyjaśnijmy,żeniechodzituosame
podróżejakotakie,aleowędrówki,którychwyniki
natrwałewpisałysiędohistoriinaukiikultury,za-
równopolskiej,jakiświatowej.Polakówodzawsze
interesowałyrelacjezodbywanychpodróży.Począt-
kowoopisyodnosiłysiędokrajóweuropejskich,ale
wmiaręrozwojunauki,wiedzygeograficznej,środ-
kówtransportuitp.wkręguzainteresowańrodaków
znalazłysięrównież„ziemiedziewicze”,doktórych
początkowodocieralitylkonajbardziejwytrwali.Śle-
dzącrozwójpolskiegopodróżnictwa,możnawyróż-
nićkilkacharakterystycznychtypów,zróżnicowanych
podwzględemmotywacyjnymizasięgiemprze-
strzennym.Niekiedy„nakładały”sięonenasiebie,
alewdziejachkażdejpodróżywyraźnybyłmotyw
przewodni,nadrzędny.Bardzoczęstomotywypodró-
żypojawiającesięnajwcześniej,możepóźniejnieco
zmodyfikowane,przetrwałydonaszychczasów.
Wkolejnościchronologicznejmożnawięcwyróżnić
różnemotywacjepolskiegopodróżowania:
wynikającezprzyjęciaprzezPolskęchrztuiroz-
wojunaszejpaństwowości;byłytopodróże:ocha-
rakterzemisyjnym(nawracanieludówpogańskich,
apóźniejumacnianiechrześcijaństwa),związane
zrozwijającąsięstrukturąKościołarzymskokato-
lickiego,wynikającezkoniecznościnawiązywania
stosunkówdyplomatycznychzkrajamieuropejski-
mi(alenietylko),związanezwymianątowarową
(handlowe),pielgrzymki,zwłaszczadoZiemi
Świętej,RzymuiSantiagodeCompostela,czy
udziałwwyprawachkrzyżowych,
wynikającezpotrzebbardziej„wyrafinowanych”;
podróżetakietrwałyzwłaszczaodokresuodrodze-
nia.Byłytopodróżenaukoweistudenckiedo
ośrodkówzagranicznychorazzaspokajającepo-
trzebykulturalne,
wynikającezpasjipoznanianieznanegoświata;
rozpoczęłysięwPolscejużpodkoniecodrodzenia,
aimpulsemdotakichpodróżybyłydocierające
donasinformacjeowielkichodkryciachgeogra-
ficznychipóźniejszychwyprawachocharakterze
eksploracyjnym.Możnateżprzyjąć,żeniektóre
zpodejmowanychpodróżywynikałypoprostu
zchęciprzeżyciawielkiejprzygody,
wynikającezzainteresowańczystoturystycznych
(zwłaszczapocząwszyodokresubaroku),
wynikającezsytuacjipolitycznej,gdyczęśćpodró-
żyodbywanozkoniecznościlubpodwpływem
przemocy.Innarzecz,żeniejednokrotnie„wyzwala-
ły”onepasjępoznawcząwieluwybitnychPolaków.
OdnosisiętozwłaszczadouczestnikówWielkiej
Emigracji,atakżezesłańcówpolitycznychnaSybir
lubwinnerejonyRosjiazjatyckiej.Możnatuteżza-
liczyćpodróżeuczestnikówwojennapoleońskich,
atakżewcześniejszychipóźniejszychpodobnych
wydarzeńpolitycznych.
Różniekształtowałsięzasięgprzestrzennypodej-
mowanychpodróży.Niezależnieoddalekichwędró-
wekzagranicznychterenempenetracjibyłyrównież
ziemiepolskie.Odgrywałyoneważnąrolęwkształ-
towaniuświadomościgeograficznejPolaków.Istnie-
jewielepisanychipublikowanychrelacjiztych
podróży.Najważniejszepozycjezawartowwykazie
literatury.Istotnemiejscewtejbibliografiizajmują
wydawnictwatypuencyklopedyczno-biograficznego,
np.praceS.Zielińskiego(1932),W
.iT.Słabczyń-
skich(1973,1992),W
.Kietlicza-Wojnackiego(1980),
czyR.Badowskiego(2001).Kronikęorazchronolo-
gięnajważniejszychpodróżyzestawiliB.Olszewicz
(1967)orazW
.iT
.Słabczyńscy(1992).Podejmowa-
notakżepróbycałościowegospojrzenianapodróże
naszychantenatów(np.Brückner1939,Nowa-
kowski1934–1935,Pawłowski,Romer1964,Wisz-
niewski1840).Pojawiałysiępraceszczegółowo
prezentującepodróżeiodkryciawposzczególnych
regionachkuliziemskiejczykrajach.Specjalne
miejscewhistoriografiipolskichpodróżyzajmuje
literaturadotyczącawędrówekPolakówdoZiemi
Świętej(Bystroń1930,Chomętowski1874,Kor-
win1958,Reychman1972,Wiszniewski1842)ipo
Syberii(Janik1991,Kuczyński1972,Librowicz1993,
P
ODRÓŻEIWYPRAWYGEOGRAFICZNE
53
