Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Wstęp
aktywnychwokresiereformacji.Pierwszaskupiałaprzedstawicielinajwęż-
szejelitywładzy,druganatomiast-ichklientów,którzypowolipięlisię
poszczeblachkariery.Trzeci,ostatnikrąg,obejmującyszerokopojętych
czytelnikówinaśladowcówhumanisty,wykraczapozawiekXVIorazdzieje
reformacjiiniejestprzedmiotemniniejszychrozważań
2
.
Tematemzaprezentowanychwpracyprzemyśleńsądziejereformacji
wKrólestwiePolskimwlatach1518-1566,agłównymcelem-naświetle-
nieroli,jakąwjejhistoriiodgrywałagrupapolskicherazmian.Klasyczne
zagadnieniezwiązkumiędzyhumanizmemareformacjąniejestjednak
wtejpracyutożsamianezpytaniemogenezęreformacji,leczraczejdotyczy
intelektualnychkorzeniprzemianreligii,kulturyispołeczeństwawokresie
dynamicznychzmiankonfesyjnych
3
.Głównatezarozprawygłosi,żepolscy
erazmianiewspółtworzylipolskąreformację,ajednocześniebylizmuszeni
reagowaćnazmiany,któreonaprzyniosła.Zagadnienietoujętozarówno
napoziomieindywidualnychdecyzjiposzczególnychhumanistówiinte-
lektualistów,jakiwyzwań,którenapotykałacałageneracja.
2.Bazaźródłowa
Najważniejsząpodstawęźródłowąrozważaństanowiłyrękopisykorespon-
dencjiprzechowywanewarchiwachwWarszawie,Krakowie,Kórniku,
Berlinie,WiedniuiZurychu,atakżeopublikowanezbiorykoresponden-
cjiprowadzonejmiędzyreformatoramiwRzeczypospolitej,Cesarstwie
Niemieckim(zwanymponiżejRzeszą),Szwajcarii,FrancjiiAnglii,akta
nuncjaturyorazwydanedrukiempismapolemiczne.
2S.Łempicki,ErazmzRotterdamuijegostosunkizPolską,w:idem,Renesansihuma-
nizmwPolsce.Materiałydostudiów,Warszawa1952,s.109-134;L.Hajdukiewicz,Erazm
zRotterdamuwopiniipolskiejXVI-XVIIw.,w:ErasmianaCracoviensa.W500-lecieurodzin
ErazmazRotterdamu(1469-1536),Kraków1971,s.55-86;K.Żantuan,Erasmusandthe
CracowHumanists.TePurchaseofhisLibrarybyŁasco,nTePolish.Review”110,1965,
s.3-36;H.Barycz,ŚladamiErazmazRotterdamuwPolsce.W500-lecieurodzinwielkiego
humanisty,w:idem,Zepokirenesansu,reformacjiibaroku.Prądy,idee,ludzie,książki,
Warszawa1971,s.7-41;C.Backvis,LosyErazmazRotterdamuwPolsce,w:idem,Szkice
okulturzestaropolskiej,wybórtekstówioprac.A.Biernacki,tłum.M.Daszkiewiczetal.,
Warszawa1975,s.560-587;G.H.Williams,ErasmianisminPoland,nTePolishReview”
22,1977,s.2-50;M.M.Kacprzak,HumanitasErazmazRotterdamuwkulturzepolskiej,
w:Humanitas.Projektyantropologiihumanistycznej,t.2,red.A.Nowicka-Jeżowa,Warszawa
2010,s.41-92.
3Por.B.Moeller,DiedeutschenHumanistenunddieAnfängederReformation,nZeit-
schriffürKirchengeschichte”70,1959,s.46-61;H.Junghaus,DerjungeLutherunddie
Humanisten,Göttingen1985;L.W.Spitz,LutherundGermanHumanism,Aldershot1996.
