Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
54
1.Reformacjahumanistów
sięzasłużyłwwalcezsektaminiżsetkateologów
178
.Wieścioniechęcido
ErazmaweFrancjiikrytycznymstosunkudojegopismrozchodziłysię
takżewśródinnychpolskicherazmian.JanSylwiuszAmatusSiculuszaczął
rozpowszechniaćplotkę,jakobyErazmzostałweFrancjiekskomunikowany,
coFabianWojanowski(Damerau)opatrzyłuwagą,żeSiculuszwykłzawsze
npomniejszaćchwałęErazma”
179
.
KontrowersjewokółpostawyErazma,atakżeechajegozmagańzLutrem
docierałytakżedodworuZygmuntaStarego,jednakzokresupoprzedza-
jącegowyjaśnieniestosunkuErazmaiLutraniezachowałysiężadnelisty
PolakówdoErazma.Nieoznaczato,żenieistniały,leczraczejżeżadnej
zestronniezależałonaichupublicznieniu.Jaksięwydaje,dopierowyzna-
czenieliniipodziałumiędzyhumanistązBazyleiateologiemzWittenbergi
skłoniłowielupolskicherazmiandozłożeniaantyluterańskichdeklaracji.
Coznamienne,polemikaHenrykaVIIIzLutrem-takszerokorecypo-
wanawEuropie-wPolsceukazałasiędopierow1527r.ZarównoAssertio
Henryka,jakiodpowiedźLutrawydanowKrakowiewdrukarniHieronima
WietorazprzedmowąLeonardaCoxa,którydedykowałdziełoKrzysztofowi
Szydłowieckiemuiprzyznawał,żeinicjatoremedycjibyłbiskupprzemyski
AndrzejKrzycki
180
.Polemikaznanabyłaoczywiściejużwcześniej,apodziały
środowiskauczonychzaznaczałysięniekiedywdośćsubtelnysposób.Na
przykładksiążępruskiAlbrechtzaotrzymanąw1526r.książkęErazma
odwzajemniałsię,wysyłająctraktatLutraDeservoarbitrio
181
.
1.4.ErazmianiewPolscewobecreformacji
PierwszereakcjepolskicherazmiannawystąpienieLutrabyłydośćprzy-
chylne,choćczęstoniejednoznaczne,boubranewszatyhumanistycznych
facecji.Wlutym1520r.AndrzejKrzycki,kanonikkrakowskiipoznański,
178
Ibidem,nr2600[=AT,t.14,nr59,s.106-107],ErazmdoP.Tomickiego,Fryburg,
4II1532[tłum.:KorespondencjaErazma,nr64,s.224-225].
179
AT,t.14,nr248,s.397-400[=Dantiscus,#792],F.Wojanowski(Damerau)do
J.Dantyszka,Kraków,28V1532.
180
I.Pietrzkiewicz,EpistolaMartiniLutheriadHenricumVIIIwedycjiHieronima
Wietora,nArchiwa,BibliotekiiMuzeaKościelne”76,2001,s.229-237.Dziełoodnotowane
przezEstreicheradługouchodziłozazaginione.
181
Elementa,t.51,nr16i24,s.19-20i26-27,AlbrechtdoJ.Wieczwińskiego,Królewiec,
4I1526i16III1526.Zob.teżinwentarzksiążekAbrahamaCulvensisa,gdzieznalazłsię
paradoksalnywpisnErasmusdeservoarbitrio”,jakozałącznikw:Elementa,t.61,nr2581,
s.36-39[=T.Wotschke,AbrahamCulvensis.UrkundenzurReformationsgeschichteLithauens,
nAltpreußischeMonatsschrif”42,1905,s.153-252,tu:zał.20,s.189-190],Albrechtdo
E.Jadatówny,Królewiec,29VI1545.
