Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
74
1.Reformacjahumanistów
Drugązarysowującąsięwówczasprzemianąbyłodalszerozejściesię
drógLutraiMelanchtona.Wopublikowanychwlatach1533i1535kolej-
nychwydaniachLocicommunesMelanchtonrozwinąłwątkiprzedstawione
wkomentarzuListudoRzymianizmodyfikowałwizjęnaukiousprawie-
dliwieniuwyłącznieprzezwiarę,zaprezentowanąwewcześniejszychpra-
cach,apotwierdzonąwKonfesjiaugsburskiejijejApologii
277
.Podczas
gdywpierwszymwydaniuLocicommunesw1521r.humanistastwierdzał
jednoznacznie,żencoramDeo[ł]nullaplanelibertasest”,wkolejnych
edycjachnietylkounikałwyrażeniasolafde,lecztakżedodawał,żeuczynki
podobająsięBogu(nhomoiustificaturfideetoperibus”)
278
.Wdzieleuspra-
wiedliwieniamiaływspółdziałaćSłowo,Duchorazwola
279
.Sformułowania
Melanchtona,przejęteprzezjegouczniówisłuchaczy,m.in.przezwittenber-
skiegoprofesoraikaznodziejęCasparaCrucigera,stałysięw1536r.obiektem
krytykizestronysaskiegopastoraConradaCordatusa(tzw.Cordatusstreit).
Cordatus,pastorwNiemegk,oskarżyłMelanchtonaiCrucigeraoodejście
odnaukiLutrawsprawieusprawiedliwienia,przywołującnadowódfrag-
mentydrugiegowydaniaLocicommunes,którewłaśniesięukazało(1535).
WedleCordatusaMelanchtonpostulowałkoniecznośćdobrychuczynków
dlaosiągnięciazbawienia(nnecessariaadsalutem”).Spórotworzyłdrogę
dodysputtoczonychwśródteologówluterańskichwpołowiestulecia
280
.
Napoczątkulattrzydziestychkwestięndobrychuczynków”poruszalitakże
polemiścikatoliccy,m.in.GeorgWitzel,erazmianindziałającywSaksonii
idrukującypolemikiwLipsku
281
.
277
Zob.omówieniew:A.Vos,PhilipMelanchthononFreedomoftheWill,w:Melanch-
thonunddieReformierteTradition,red.A.J.Beck,Göttingen2016,s.47-63;A.Lexutt,
RechtfertigungimGespräch.DasRechtfertigungsverständnisindenReligionsgesprächen
vonHaganau,WormsundRegensburg1540/1541,Göttingen1996,s.51-71,zwł.s.70-72;
W.Matz,DerbefreiteMensch.DieWillenslehreinderTeologiePhilippMelanchthons,Göt-
tingen2001,s.39-158,zwł.s.108-158;M.Greschat,MelanchthonsVerhältniszuLuther,
w:PhilippMelanchthon.DerReformatorzwischenGlaubenundWissen,s.41-59.Por.
bardzokrytycznieprzyjętąpracę:C.E.Maxcey,BonaOpera.AStudyintheDevelopmentof
theDoctrineinPhilipMelanchthon,Nieuwkoop1980.
278CR,t.21,s.310,313,320,420,439(cyt.).
279Ibidem,s.376(nInhocexemplovidemusconiungihascausas,Verbum,Spiritum
sanctum,etvoluntatem,nonsaneotiosam,sedrepugnanteminfirmitiatisuae”).
280Zob.DerMajoristischeStreit(1552-1570),wyd.I.Dingel,Mainz2014,zwł.eadem,
HistorischeEinleitung,w:ibidem,s.3-15;T.J.Wengert,PhilipMelanchthonandtheOrigins
ofthe„TreeCauses”,s.183-209.
281
Zob.G.Witzel,Prodefensionebonorumoperum,adversusnovosevangelistas,Lipsiae
1532;J.Beumer,ErasmusvonRotterdamundGeorgWitzel.IhrgegenseitigesVerhältnisund
ihreStellungnahmezurReformation,nCatholica”22,1968,s.41-67;B.Henze,AusLiebe
zurKircheReform.DieBemühungenGeorgWitzels(1501-1573)umdieKircheneinheit,
Münster1995.
