Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałII
Pojęciewychowaniaijegocechy
Rozdziałniniejszyjestpróbąukazaniatego,cosięnaogółrozumieprzezwychowanie.
Pojęcieto–jakdotąd–niedoczekałosięjednoznacznegookreślenia(por.J.Wilson,2000,
s.6–9).Zpewnościądokładniejszejegozdefiniowaniedługojeszczebędzieniemożliwe.
Przyczynątegojest–wbrewpozorom–ciągleniezadowalającystanwiedzynatemat
wychowania.Możnarównocześniemiećwątpliwość,czygromadzonawiedzawtym
zakresiejestwpełnimiarodajna,skoronadalniewiemydokładnie,czymzeswejistotyjest
wychowanie.Wartoprzypomnieć,żezpodobnąsytuacjąmamydoczynieniatakżewinnych
naukach,np.wbiologiiczyfizyce.Podstawowepojęcie:dlapierwszejznich„życie”,dla
drugiej–„atom”,wciążnieznajdująjednoznacznegozdefiniowania,pomimoznaczących
postępówwtychnaukach.
Niemniejbliższeuświadomieniesobie,czymwedługdefinicjijestwychowanie,może
zpewnościądopomóctakżewcoraztrafniejszymirzetelniejszymjegopoznaniu.Dlatego
wartozapoznaćsięzpojęciemwychowanianiecobliżej.Omówionojetutajnajpierw
ogólnie,anastępniescharakteryzowanowychowaniejakooddziaływaniebezpośrednielub
pośrednie.Zkoleiprzeanalizowanopodobieństwairóżnicemiędzywychowaniem
asocjalizacją,inkulturacjąiopieką.Wzakończeniurozdziałuprzedstawionogłównecechy
wychowania.
1.Wstępnerefleksjenadwychowaniem
Pojęciewychowaniapróbowanozdefiniowaćzarównozapomocądefinicji
sprawozdawczychiprojektujących,jakrównieżregulującychaniekiedynawet
perswazyjnych(por.A.M.deTchorzewski,1993b,s.35–40).Żadnaznichniejestjednak
zadowalająca.Nadomiarzłegowiększośćznichniespełniawymagaństawianych
definicjompoprawnymzlogiczno-metodologicznegopunktuwidzenia.Poprostuichczłon
definiujący(definiens)niewskazujeadekwatnienanadrzędnyrodzajczłonudefiniowanego
(definiendum)ijegoróżnicęgatunkową.
Wychowaniewszerokimiwąskimznaczeniu
Naogółpojęcie„wychowanie”jestrozumianewszerszymiwęższymznaczeniu.
Szerokierozumienieterminuodnosisiędowychowaniaskoncentrowanegozarówno
narozwojuumysłowymiuczuciowymjednostki,jakrównieżnasferzejejmotywacjii
konkretnychdziałań.Inaczejmówiąc,wychowanietakiejestutożsamianezrozwijaniem
(kształtowaniem)osobowościpodwzględemwszystkichjejcech.Obejmujezarówno
nauczanie(uczeniesię),jakiwychowaniewjegowęższymznaczeniu.Innymisłowy,
przedmiotemwychowaniawszerszymznaczeniujest„całośćpsychikiczłowieka”,czyli
„ogółprocesówiwłaściwościpsychicznych”,tj.zarównointelektualnych(umysłowych),
emocjonalnych(uczuciowych)iwolicjonalnych(chcenia)łączniezdziałaniem(K.Sośnicki,
1964,s.34).
Natomiastwwęższymznaczeniuprzezwychowanierozumiesięnadewszystko
kształtowaniecharakterujednostki,„wktórym–zgodniezprzekonaniemBogdana
Nawroczyńskiego–stała,silna,samodzielna,przedsiębiorczaipraktycznawolajest
skierowananacelewartościowe,wtymprzedewszystkimnacelemoralne”(cyt.za:
W.Okoń,2001,s.56).Azatem,wychowanietakiesprzyjagłówniekonstruktywnym
przeżyciomemocjonalno-motywacyjnymjednostkiorazjejzachowaniomipostawom
