W komórkach roślin powstały unikatowe mechanizmy molekularne, które bardzo często pozwalają im przezwyciężać, lub przynajmniej minimalizować, skutki wywoływane przez różne czynniki stresowe. Pierwszą linię obrony stanowią mechanizmy umożliwiające ich unikanie (ang. avoidance). W tej grupie znajduje się wiele przystosowań, m.in. morfologicznych, uniemożliwiających bądź utrudniających wnikanie czynnika(ów) stresowego do protoplastu. Kiedy jednak okazują się one niewystarczające, wtedy jest angażowana druga linia obrony – tolerancja (ang. tolerance). Stanowią ją mechanizmy fizjologiczne, metaboliczne i genetyczne uruchamiane przez komórki do neutralizowania negatywnego oddziaływania czynników stresowych, które pokonały przeszkodę w postaci błony komórkowej. Większość z nich wywołuje w komórce pewne skutki wspólne, chociaż nie należy zapominać, że każdy czynnik stresowy wykazuje też oddziaływanie swoiste. Jednym ze wspólnych miejsc oddziaływania czynników stresowych jest błona komórkowa, a wspólnym skutkiem – np. zwiększone wytwarzanie reaktywnych postaci tlenu.
Obecnie coraz szerzej są podejmowane badania odporności krzyżowej oraz próby pokazania współdziałania wielu składników komórki w odbiorze sygnału, jego transdukcji i zintegrowanej odpowiedzi na stres. Podstawową rolę odgrywają w tych procesach fitohormony i białka. Pierwsze są niezbędne przede wszystkim do integracji rozmaitych bodźców środowiskowych z programem genetycznym komórki roślinnej. Muszą jednak współdziałać także z białkami. Kwas abscysynowy (ABA) odgrywa np. rolę kluczową w sygnalizacji komórkowej w stresie niedoboru wody, a także w regulacji wzrostu i transportu poprzez szparki. Jednak, zawartość ABA pod wpływem czynnika stresowego często wzrastała tylko przejściowo i po 24 h powracała do poziomu przed traktowaniem. Wzrost organu był natomiast hamowany nieprzerwanie. Pokazywało to, że musi zatem istnieć inny czynnik ograniczający wzrost. Coraz więcej dowodów wskazuje obecnie na negatywne regulatory wzrostu, jakimi są jądrowe białka DELLA. Pośredniczą one w promowaniu wzrostu przez gibereliny i integrują sygnały pochodzące zarówno od licznych fitohormonów, jak też abiotycznych czynników stresowych. Uważa się je za centralne czynniki koordynujące, które dostosowują wzrost rośliny do różnych warunków środowiskowych.
Prezentowany tom podręcznika zawiera charakterystykę ważniejszych czynników stresowych oraz strukturalne, fizjologiczne i molekularne mechanizmy odpornościowe komórek na czynniki stresowe biotyczne i abiotyczne. Kończą go dwa rozdziały poświęcone fitohormonom i białkom stresowym, bez znajomości których nie sposób zrozumieć zintegrowanej odpowiedzi komórki na stres.
