Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
AdamaMickiewiczaantropologiakulturyrosyjskiej
31
systemieadministracyjnym17(nZaplątajdobrzewęzeł,końcewsadźdowody”;nBóg
dałręce,żebybrać,toruskieprzysłowie”[s.259-260]).Wcharakterystycerosyjskiej
mentalności,Mickiewiczkonstruującpostaćpoczciwegożołnierza,posłużysiętakże
ujęciem,którewwypowiedziRykowaukażesłabościstereotypowychgeneralizacji
ietnicznychuprzedzeń18:nPaństwoLachy,jużjesttagadkamiędzywami,/Żekażdy
Moskalzłodziej[ł]”(s.289).
Dobórsytuacji,wktórychwtekstachpoetyckichpojawiająsiępostaciRosjan
(zregułysątosytuacjeobcości,opresji,odczuwanegoprzeznarratoraibliskichosób
zagrożeniafizycznegoipsychicznego,zagubienia,wyobcowania)orazwyeksponowane
cechycharakterologiczneosób,traktowanychjakoemanacjecarskiegosystemu(okru-
cieństwo,apodyktyczność,cynizm,prymitywizm,przebiegłość,brakempatii)tworzą
istotnykontekstdlaautorskiejkreacjiobrazuRosjiwspółczesnej.
oprócztego,podmiotmówiący,zwłaszczawIIIczęściDziadów,uzupełnialite-
rackiobrazRosjitrafnymispostrzeżeniamiowłaściwościachrosyjskiejcodzienno-
ścilatdwudziestychitrzydziestychXIXwieku:otowidzimyreprezentacyjneulice
stolicyimperium,traktowanejjakscena,naktórejodgrywanesąscenariuszezajęć
irytuałówcodzienności.StająsięonerozległąmetonimiąMickiewiczowskiejRosji.
Tętniąceruchemulicezwracająuwagęobecnościąwojska,urzędnikówróżnejrangi,
cudzoziemskimiszyldami,którychtreśćodzwierciedlarolęobcegożywiołuwRosji.
Napetersburskiejulicyobserwatordostrzeżeteżobyczajowerysynowychczasów
inieznanejwcześniejhierarchiiwartości,wktórejstanowisko,rangaiorderokreślają
postawywobecinnychisposóbmyślenia:otocarskiurzędnikodzianywciepłąszubę
paradujerozpięty,mimodużegomrozu,nabywidzianojegokrzyżówcztery”
19
.Tosamo
zjawiskopatrzenianaczłowiekaprzezpryzmatbiurokratycznejhierarchiiigenerowaną
przezniąskłonnośćdotzw.samodurstwa(wyniosłości,pogardy,poniewieraniainnymi
wprzeświadczeniużestanowisko,majątekipozycjaspołecznagwarantująpoczucie
bezkarności)ikorupcyjnegotraktowaniastanowiskajakonintratnejposady”20poeta
przedstawiłrównieżwscenachwarszawskichIIIczęściDziadów(nMójPanie,janie
tańczęznikim,/Ktomatakniskiczyn”21).
17Zob.Д.Серов,„Взятковнеимал,адаваливпочесть…”.ВзяточничествовРоссииотцаря
АлексеяМихайловичадоцаряПетраАлексеевича,nОтечественныезаписи”2012,nr2,s.211-223.
18
Mickiewiczświadomjestistnieniamechanizmuskłaniającegosąsiadującezwaśnionenarodydo
przywoływaniaformułporządkującychwuproszczonysposóbobrazświata,którezdzisiejszejper-
spektywymożnabyzdefiniowaćjakoufundowanenastereotypachiuprzedzeniach.RównieżuRosjan
wMickiewiczowskimdyskursiezdiagnozowanajestskłonnośćdoposługiwaniasięnegatywnymiuogól-
nieniamioPolakach:nPolacywoczachRosjanuchodzązabuntownikówizdrajców”
.Zob.A.Mickiewicz,
Literaturasłowiańska.LekcyaXIX.12.04.1842,w:idem,Dzieławszystkie,t.6,wydałiobjaśniłT.Pini,
Lwów[1911-1913],s.180.
19A.Mickiewicz,Petersburg,w:idem,Dzieła,t.3,s.277.
20
Intratnaposada(Доходноеместо,1856)-toironicznytytułdramatuAleksandraostrowskiego,
jednegozwieluutworówXIX-wiecznejliteraturyrosyjskiej,eksponującychproblemurzędniczejkorupcji.
21A.Mickiewicz,Dziady.Cz.III,w:idem,Dzieła,t.3,s.237.
