Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
AndrzejDudek
Zauważonaiwyrażonawsynteziepoetyckiejkwestiawszechobecnejwimperium
biurokracjistajesiętematemrozważańpoety-profesorawczasiewykładówparyskich.
ZdaniemMickiewicza,zdominowaniekulturyrosyjskiejprzezjedynowładczysystem
skutkujerozrostembiurokracji,azajejsprawą-ustanowieniemwspołeczeństwie
nowego,naznaczonegomaterializmemiegoizmem,tłamszącegorozwójosobowości
systemuaksjologicznego:
Każdywpaństwierosyjskiempowinienbyćjakimśczynownikiemwojsko-
wym,więc,ktoniemastopnia,tenniemamiejscawspołeczeństwiei,jeślijest
bogatym,niewie,cozsobąrobić,jakochotnikwśródszykówregularnych,
który,nieznajdując,gdzieżbystanąć,plączesiętylkoimieszaporządek[Lekcya
VII,18.01.1842,t.6,s.63].
Tensystemsprawił,żejedynąideążycia,nktórapochłaniawszystkiewładzeduszy”
,
głównymmotywempostępowaniawyższychwarstwspołeczeństwa(opróczludu),
ulokowanychwstrukturachadministracjiiodnichuzależnionych,stałasięnadzieja
naawans,order,reskrypt,podziękowaniemonarchy,zamieniającczłowiekawauto-
mat[LekcyaVII,18.01.1842,t.6,s.64].Tosystem,wktórymtabelarangzastąpiła
hierarchięwartości.
Mickiewiczdoskonaleorientujesięwrealiachwspółczesnegomurosyjskiego
systemuadministracyjnego.Sam,występującwróżnychrolach:jakonauczyciel-
-urzędnikpaństwowyniskiegoszczebla,jakopodsądnyiskazaniec,jakopetent-
-poddanyimperium,poznałmechanizmydziałaniacarskiejadministracji,jejżargon
iprzedewszystkim-jejdeprawującywpływzarównonadecydentów,jakinaklientów
tegosystemuorazjegoofiary.Mickiewicz-profesor,wykładowcawCollègedeFrance
językiemnaukowegodyskursubędziewyjaśniałswoimsłuchaczomhistoryczno-
-politycznekontekstyogromnejrolibiurokracjiwówczesnejRosji,wskazującna
społecznekonsekwencjewcześniejszychregułpragmatykiawansowej:obowiązującej
wokresiestaroruskimzasadymiestniczestwa(zagwarantowaniewpływuwładcyna
rodybojarskie)iwprowadzonejprzezPiotraITabelirang(próbaracjonalizacjipolityki
awansowej,zapewnieniedopływunowychkadrniezbędnychdlamodernizującego
siępaństwa22).
CodziennośćpetersburskiejulicywrelacjiMickiewiczastajesięświadectwem
dokonującychsięwRosjiprzemianobyczajowychikulturowych,którychwspólnym
mianownikiemjestdominacjawprzestrzenipublicznejobcychnierosyjsko-słowiań-
skichinstytucji,zwyczajówiwzorówkulturowych.Świadcząotymobcenazwiska
właścicieliinajemcównieruchomości,informacjeoichzajęciachiprowadzonych
interesach,zaopatrywaneczęstowodautorski,deprecjonującykompetencjeiprofe-
sjonalneprzygotowaniedanejosoby.AżdwaprzypadkizauważoneprzezMickiewicza
wefragmenciePetersburgsygnalizująpowszechnąwśródelitrosyjskichmodęna
22
orozwojunowożytnegosystemuadministracyjnegowRosjizob.Π.Шепелев,ЧиновныймирРоссии.
XVIII-началоXXв.,Санкт-Петербург2001.
