Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
AndrzejDudek
rozwiniętejprzezrosyjskichimperatorówzasadycaryzmu(będącegowedługMickiewicza
bardziejzaawansowanąizideologizowanąformądespotyzmu
38
)byłopostępująceiakcep-
towanezarównoprzezsponiewieranąiupaństwowionąCerkiew,jakiprzezpoddanych,
zjawiskosakralizacjiwładzy,bałwochwalczejczcidlacara,przeświadczenia,żejest
ondemiurgiemisędziąświata[LekcyaVII,18.01.1842,t.6,s.61,69].Bluźnierstwo
KonradawWielkiejImprowizacji(nKrzyknę,żeśTynieojcemświata,aleł/Głosdia-
bła/Carem!”39)stanowiwprorockiejintuicjiMickiewiczailustracjędokonującegosię
wRosjiprocesusakralizacjiwładcyprzezdesakralizacjęStwórcy:słowonCar”pierwotnie
miałoreligijnycharakteruwielbieniawepiklezieDuchaŚwiętego(nЦарюНебесный,
Утешителю,Душеистины..”).od1547rokuzasprawąIwanaGroźnegosłowoncar”
stałosiętytułemwładcyrosyjskiego40.Mimowięcpierwotnegokontekstupodoświad-
czeniachrosyjskiegośredniowieczainowychpraktykachnastępcówPiotraIpróba
zwróceniasiędoStwórcyzapomocątaksponiewieranegotytułujestprezentowanajako
szatańskieszyderstwo.Wwykładziez15marca1843rokuprofesorMickiewiczwyjaśnił,
żewhistoriiwidocznesątrzykonsekwencjeubóstwieniarosyjskichsamowładców:nie
znająaniźródła,naniceluswejpotęgi”
,uważająsięzawyższychodinnychidlategotak
częstoiłatwołamiątraktaty,adlapodbijającejarmiidziałającejznajwyższegorozkazu
sąusprawiedliwieniemokrucieństwa[LekcyaXIII,14.03.1842,t.6,s.171-173].
CiekawaobserwacjaMickiewiczadotyczyniezwykłejpopularnościwRosjisekt
iherezji,któredziałaływsposóbtajnyizyskiwaływieluzwolenników,mimotępienia
nieortodoksyjnychwyznańprzezwładze.Mickiewiczuważał,żedoktrynyrosyjskich
sektprzypominałyideologieznanychsektzachodnich:pelagian,manichejczyków
ignostyków41.Zdaniempoety-profesora,takniezwykłaaktywnośćRosjan(natleich
politycznejbiernościiuległościwobecdespotyzmuimperatorów)wynikazbezwład-
nościspacyfikowanejprzezwładzęnniemejCerkwi”
,któraprzestałabyćKościołem
żywegosłowa,zaprzestałanauczaniawiary.Wtymstaniepustkiduchowej,wduszach
Rosjandogłosudochodzipierwotna,słowiańskanatura,skłaniającadowcielaniaidei
wżycie[LekcyaXX,19.04.1842,t.6,s.195],doposzukiwanianawłasnąrękędok-
trynalnychrozstrzygnięć,czegoskutkiemjestwielośćwykluczającychsięreligijnych
imoralnychkoncepcji42.
38Por.nDespotyzmjeststary,Caryzmjestnowyioryginalnysystemat.Despotyzmograniczałsięna
ciemiężeniupoddanych[ł].Caryzmjestpołączonyzpropagandą,znaturyswojejmusipodbijaćirozsze-
rzaćsię.Despotyzmbywałciemnościątylkobierną,niedostatkiemświatła,Caryzmjestciemnościączynną,
jestprawdziwymszatanempolitycznym”
.A.Mickiewicz,Opartiipolskiej,nPielgrzymPolski.Dziennik
Narodowy,PolitycznyiLiteracki”1833,5IV
,s.1-2.
39A.Mickiewicz,Dziady.Cz.III…,s.166.
40Zob.Б.Успенский,:.Живов,ЦарьиБог.(Семиотическиеаспектысакрализацииимонарха
вРоссии),w:Б.Успенский,Избранныетруды,t.1,Москва1996,s.214.
41Pojawiającesięwwykładachopisydoktrynipraktykdwóchsekt,sugerują,żepoeta-profesormówi
oduchoborcach(rosyjscypelagianie)iskopcach(którzypopadlinwnieszczęsnybłądorygenesa”imają
swoichzwolennikównwśródluduiwojska”)[LekcyaXX,19.04.1842,t.6,s.195-196].Zob.teżkomentarz
dotegowykładuwt.9Dzieł(Warszawa1997).
42WspółczesnyteologprawosławnywskażeswoiściepojmowanewdoktrynieKościoławschodniego
poczucieodpowiedzialnościkażdegowyznawcyzaprzekazwiary,upoważniającedoprzeciwstawianiasię
