Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
AdamaMickiewiczaantropologiakulturyrosyjskiej
33
zatrudnianiecudzoziemskichguwernerów,bezwnikaniawichpedagogiczne,mery-
toryczneimoralnekwalifikacjedowychowywaniadzieci
23
(wopisanychprzypadkach
pedagogamisąfrancuskinkuchtadworski”iwłoskirzeźnik24).
NapetersburskiejulicyMickiewiczowiudałosięzaobserwowaćrównieżcharak-
terystycznezjawiskorodzącegosięrosyjskiegodandyzmu,wtymtakżenieznanego
iniedopuszczalnegowangielskim,inspirującymRosjanpierwowzorzetegofenomenu
obyczajowego-zjawiskadandyzmuoficerskiego
25
(ngwardyjskiemodniejszemłokosy
[ł],/Wpółciałatęgozwiązanejakosy”26),będącekolejnymprzejawemszkodliwej
ibezkrytycznejfascynacjicudzoziemszczyzną,naśladowaniazachodnichwzorówmody,
którewrosyjskiejadaptacjistająsięjedyniefasadową,wyolbrzymioną,niesfunkcjo-
nalizowanąformą,krępującaswobodęruchów.ModnystrójoficerawRosjimiałbyć
znakiemjegosalonowegoobyciaiświatowychmanier.
WtekstachpolitycznychipublicystycznychMickiewicza,wzwiązkuzichmobiliza-
cyjną,programowoantyrosyjskąretorykąprzywołanezostanąpostacicarycyKatarzyny,
carówAleksandraiMikołaja,wujęciacheksponującychobyczajoweszczegółyzich
życiaosobistegobądźstosowaneprzeznichmechanizmymakiawelliczniesprawowa-
nejwładzy,którawrosyjskichwarunkachprzyjmujepostaćsamowładztwa,będącego
jedynymspoiwemagresywnegoimperium.WKsięgachnaroduipielgrzymstwapol-
skiegocarycaKatarzynajestprzedstawionajakonnajwszeteczniejszazkobiet”
,awtym
kontekściezastosowanaznowuetymologiaujawniagroteskowąfasadowośćpostawy
uosabiającejmajestatimperiumwładczyni-Mickiewiczprzypomni,żepogrecku
Katarzynaoznaczanczysta”27.
Zarównowtekstachstricteliterackich,jakiwwykładachparyskichMickiewicz
kilkarazypodjąłpróbęopisufizycznegoantropologicznegotypuRosjanina,zwracając
uwagę,żejesttoczłowiekwysokiibarczysty,npełnyczerstwości,zdrowiaimocy”
,
zmałowyrazistątwarzą,któraznamionujeujawniającesięwinnychkontekstach
23
F.La-Messelier-sekretarzambasadyfrancuskiejwMoskwiezanotowałw1759roku:nбольшинство
целымимассамиявлявшихсявпосольствафранцузовифранцуженок,бравшихсявРоссииза
воспитаниеюношества,былибежавшиеизФранцииискрывавшиесяотполициидезертиры,
банкроты,развратникиобоегопола”
.Cyt.za:Π.Каптерев,Историярусскойпедагогии,Петроград
1915,s.243.
24A.Mickiewicz,Petersburg…,s.276.
25Badaczkakulturowejhistoriidandyzmuzwracauwagę,żeeuropejskidandysniedopuszczałmoż-
liwościparadowaniawmundurze,gdyżoznaczałobytostłumienieniezbędnegoindywidualnegocharak-
terustroju.Wczasie,gdyMickiewiczobserwujeulicePetersburga,rosyjskimodnyoficerużywabielideł
dotwarzy,nosikolczykiwuszach,jestkrytykowanyzazniewieściaływygląd.Szczególnymprzejawem
elegancji,praktykowanymtakżeprzezcaraMikołajaI,jestprzywdziewanienaparadywojskowespodni
uszytychzeskóryłosiaimoczonychprzedwłożeniemwwodzie,byjużnaczłowiekuobsychając,lepiej
opinałyciało.Cenązatakąelegancjęsąbolesneotarcia:poprzeglądziewojskcarMikołajniepokazywał
siępublicznieprzezkilkadni,leczącrany.Zob.О.Вайнштейн,Денди:мода,литература,Москва
2005,s.498-501.
26A.Mickiewicz,Petersburg…,s.278.
27Idem,Księginarodupolskiegoipielgrzymstwapolskiego,w:idem,Pismaprozą.CzęśćII.Pismapoli-
tycznezlat1832-1835,Kraków1950,s.13.
