Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
AndrzejDudek
właściwościduchaicharakteru.Wzgodziezromantycznąfizjonomiką
28
,zakładającą,
żenkażdatwarzjestpomnikiemnarodu”29,poetakilkakrotniewskażenaniezwykłość
rosyjskichoczu-wielkich,czystych,zdalekapięknych,przypominającychswoim
chłodemnoczyowada”
,pustych,pozbawionychżaru[LekcyaVII,18.01.1842,t.6,
s.62].JakwCzaadajewowskiejwizjiRosji
30
-nieuczestniczącejwrozwojucywilizacji
31
,
uMickiewiczaodnaleźćmożnapodobnytokmyślenia:poetawskazuje,żerosyjskie
twarzeróżniąsięodtychzeWschoduizZachodu,ukształtowanychprzezrozwój
cywilizacji.Wkulturowozdeterminowanychformachnpodańizdarzeń”32ludzieżyjący
wtychformacjachnauczylisięnowegoprzeżywaniaświatawnżalachinadziejach”33.
Rozwójkulturoznaczałbowiemtakżerozwójibogactwożyciaduchowego.
Zaprezentowanawwykładachparyskichgaleriarosyjskichpostacihistorycznych
jestznaczniebogatszaniżzestawwykreowanychprzezMickiewiczafikcyjnychposta-
ciRosjan.Poeta-profesorcharakteryzujerządywielkichksiążątdobystaroruskiej
(WłodzimierzMonomach,IwanKalita,WasylIII),carów(IwanGroźny,AleksyMi-
chajłowicz,PiotrI,jegosynAleksy,PiotrIII,PawełI,AleksanderiMikołaj)34.
Każdazewspomnianychpostaci,przywoływanawtokuprezentacjikomparaty-
styczniewykładanejhistoriiRosji,stajesięokazjądoegzegetycznegowywodu,który
potraktowaćmożnajakodyskursywnykomentarz-wyjaśnienieprzyczynikulturowych
kontekstówzjawiskzrosyjskiejwspółczesności,zaprezentowanychwtekstachlitera-
ckich.Każdyopispostaciwładcówzrosyjskiejprzeszłościjestokazjądowyekspono-
waniaswoistychdlaRosji,odmiennychodinnychkultursłowiańskich,mechanizmów
polityki,sposobówzdobywania,sprawowaniaiutrzymywaniawładzy.Jednązidei
przewodnichrosyjskiegowątkuwykładówjestkluczowadlaobliczakulturyrosyjskiej
imentalnościRosjankwestiaopartejnaniesłowiańskich,normańskichlubmongolskich
wzorachdespotycznejwładzyabsolutnej(ndosyćpoznaćnaturęwładzypanującej,żeby
znaćcałąhistoryęRosyidzisiejszej,zrozumiećwszystko,cosięwniejdzieje,inawet
28
Zob.GłośnenaprzełomieXVIIIiXIXwiekuteoriefrenologiczneifizjonomiczneJohannaC.Lavatera
iFranzaJ.Gallazakładały,żenobliczetowidzialneechoduszy”
.Zob.А.Ysabeau,Zasadyfizyognomikiifre-
nologii.Wykładpopularnyopoznawaniucharakteruzrysówtwarzyikształtugłowy,Warszawa1883,s.13.
29A.Mickiewicz,DrogadoRosji,w:idem,Dzieła,t.3.Dramaty,Warszawa1999,s.267.
30WacławLednickijakopierwszydostrzegłzbieżnościwMickiewiczowskimopisierosyjskichobliczy
zkonstatacjamiPiotraCzaadajewa,którywILiściefilozoficznymrównieżzwracauwagęnachłód,nieokre-
śloność,małąwyrazistośćrosyjskichfizjonomiiwporównaniuzpełnymiżyciaspojrzeniamiludziPołudnia.
Taobserwacjaskłoniłapolskiegopuszkinistędopostawieniatezyoprawdopodobnejinspiracji,jakądla
MickiewiczowskiegoobrazuRosjistanowiłIListfilozoficznyCzaadajewa.Zob.W
.Lednicki,O„Jeźdźcu
miedzianym”,w:A.Puszkin,Jeździecmiedziany,Warszawa1932.Zob.teżM.Zemła,Miłosz,Mickiewicz,
Rosja,nPamiętnikLiteracki”2014,nrCV
,z.1,s.60.
31A.Mickiewicz,DrogadoRosji,w:idem,Dzieła,t.3,s.267-268.
32Ibidem,s.267.
33Ibidem.
34
CharakterystycetychwładcówMickiewiczpoświęciłwykłady:XXIII(23III1841),XXIX(14V1841),
XXX(18V1841),XXXI(21V1841),VI(11I1842),VII(18I1842),VIII(21I1842),X(28I1842),
XII(11II1842),XV(22II1842),XVIII(8IV1842),XXII(19IV1842),XXV(17V1842),XXVIII
(7VI1842).Zob.teżJ.Fiećko,Mickiewiczowskiefigurycarów.Od„Dziadów”do„Prelekcjiparyskich”,
w:AdamMickiewiczaSlované,ostrava2008,s.179-206.
