Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wktórymludzkośćstoiwobecsiebie”,aleniemażadnegozobowiązania,
ponieważinstynktsamozachowawczypaństwamożebyćważniejszy.
PostulatyGrocjuszadeontologiczne,wynikającezrozumuludzkiego
wpołączeniuzboskim,alerównieżontologiczne,inspirowanepraktykąpań-
stwową.Ponadtoczęstopodszytedużądoząrozwagi.Podkreślićtunależy
dwaelementy:popierwsze,żetradycjabellumpublicumjestpotwierdzona,
podrugie,żepostulatyreligijneiprawanaturalnego,mimożeniecałkowicie
odrzucone,ustępująpostulatomprawnym.DlaGrocjuszawojnypubliczne
wywoływaneprzezniezależnychwładcówzpewnychpowodówitowa-
rzysząimformalności.Takiewojnyrównieżlegalne.
TeoriaprawamiędzynarodowegoVattelaoperujepodobnienaskrzyżowa-
niu„koniecznego”i„dobrowolnego”prawanarodów14.Prawodobrowolneto
prawo,którewyłaniasięzwolisuwerennychirównychpaństw,podczasgdy
prawokonieczneskładasięzpostulatówetycznych.Wswejrelacjizinnymi
państwamipaństwomazatemprawodobezpieczeństwa,którebędącpocząt-
kowoprawemmoralnym,stajesięprawemlegalnymiwykluczawtrącaniesię
wwewnętrznesprawy,chybaże„nieznośnatyraniaobligujenaród,bypowstał
wichobronie-każdaobcasiłamaprawopomócopresjonowanemunarodo-
wi,któryprosiopomoc”.Ponadto,podczasgdypaństwazobowiązanedo
wkładuwszczęścieidoskonałośćwszystkichinnychpaństw,ichobowiązek
wobecwłasnegoszczęściaograniczatamtenobowiązek.Jeślichodziowojnę,
dlaVattelajesttofunkcjapublicznychwładz.Jakpowiedział,prawodowoj-
ny„możenależećtylkodociałanarodulubdowładcy,jegoreprezentanta”.
Następnieokreśliłsłusznepowodydowojny,uznajączawłaściwąsamoobro-
iobronępraw.Vatteldopuszczarównieżdziałaniezbiorowewpewnych
okolicznościach.Jednąznichjestta,kiedypaństwojestgotoweużyćsiły„dla
jakiejkolwiekwizjikorzyści”,podczasgdy„wszystkienarodymająprawodo-
łączyćdokonfederacjiwceluukaraniaczynaweteksterminacjitychokrutnych
narodów”.Taksamo,kiedynaródrobikrzywdęinnemu,wtedyinnenarody
mogąsiędołączyćdopokrzywdzonegoitak„utworzyćkoalicjęsiły,byupo-
korzyćtegoambitnegopotentata”.Ekspansjajakiegośnarodusamawsobie
nieusprawiedliwiawojnyzestronyinnychnarodów”,chybażewidocznajest
wolaskrzywdzeniaich.Jeślitaka„wolaskrzywdzenia”niejestoczywista,może
byćopartanaprawdopodobieństwiepotencjalnegoniebezpieczeństwa.Jednak
wedługVattelamogąbyćinne,subtelniejszesposobyprzyhamowania
kraju,
14Zob.E.deVattel,TheLawofNations,Or,PrinciplesoftheLawofNature,Appliedtothe
ConductandAffairsofNationsandSovereigns,withThreeEarlyEssaysontheOriginandNatureof
NaturalLawandonLuxury(LFed.)[1797],B.Kapossy,R.Whatmore(ed.,Introduction),Liberty
Fund,Indianapolis2008,s.67.Vatteluważał,żewojnajesttymstanem,wktórymkażdydąży
doswojegoprawasiłą(„laguerreestcetétatdanslesquelonpoursuitsondroitparlaforce”,
E.deVattel,Ledroitdesgens,vol.3,chap.I,Paris1837,s.75).
30