Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Twórczośćiimprowizacjakulturowa
21
gająnieustannychpoprawek–każdepowtórzeniewymagawięcimprowizacji.
Życiejestraczejrytmiczneniżmetronomiczne,ponieważistotąrytmu–jakdo-
wodziłHenriLefebvre[...]–jestruchiróżnicawobrębiepowtórzeń,niezaś
powtórzeniejakotakie
8
.
Wretrospektywnymujęciutwórczościinnowacjaznajdujesiępozaczasem,
podczasgdyprzypodejściuprospektywnymokazujesięznaturyczasowa.Czas
tenniejestjednakwyznaczanyprzezsystemdoskonałegopowtarzaniawrodzaju
zegarka,metronomuczyobrotówplanet,leczjestczasemprzeżywanymiodczu-
wanymwtętniącychrytmachżycia.Choćjesttoczaslinearny,jegolinearnośćjest
swoista.Niejesttolinia,którazmierzaodpunktudopunktu,łączącciągbieżą-
cychchwilułożonychdiachronicznie[...].Toraczejlinia,którarośnie,wychodząc
zeswegorozwijającegosięczubka,niczymkorzeńlubpnączewrastającewgrunt.
TopojęcieczasujakotrwanianajwięcejspośródfilozofówzawdzięczaHenri
Bergsonowi.flTrwaniebowiem–pisałBergson–niejesttochwilazastępująca
innąchwilę:wtakimraziebowiemzawszeistniałabytylkoteraźniejszość,nie
byłobyprzedłużaniasięprzeszłościwaktualności,niebyłobyewolucjianikon-
kretnegotrwania.Trwaniejesttociągłypostępprzeszłości,którawgryzasię
wprzyszłośćinabrzmiewa,idącnaprzód”
9
.
DlaBergsonastarzeniesiętonieopadanieukończonego,niepowtarzalnego
bytuhistorycznegowczas–takjakpiasekspadawodwróconejklepsydrze–lecz
sampostępczasu,wydającegozsiebiebytwciągłymruchugeneratywnym,który,
niedomkniętyiniezakończony,jestraczejkontynuowanyniżpowtarzanyprzez
kolejnepokolenia.Takwięcprzeszłość,niestanowiącprzeciwieństwateraźniej-
szościjakomagazynzakończonychspraw,nieustanniedziaławteraźniejszości,
ciążącprzeciwkoprzyszłości.Naciążeniutympolegateżdziałaniepamięci,która
niejestrejestremczyszufladądoprzechowywaniazapisówprzeszłychzdarzeń,
leczpamiętającymzawszedrogęprzewodnikiemświadomości:flWrzeczywistości
przeszłość[...]całaidzie[...]zanamiwkażdejchwili:wszystko,cośmyczuli,
myśleli,chcieliodnajwcześniejszegodzieciństwa,jesttampochylonenadteraź-
niejszością,którazarazsiędoniegodołączy,naciskającdrzwiświadomości,która
chciałabyjezostawićzewnątrz”
10
.
Bergsonopisujetutrwanieświadomości,któremacharakterimprowizacji:
wspieraneprzezprzeszłość,leczprzezniąniedeterminowane;prowadzące
wprzyszłość,którapozostajenieprzewidywalna.Dopierogdypatrzymywstecz
ponadzakrytetło,możemywyjaśnićnaszedziałaniajakourzeczywistnianiekrok
pokrokuplanówizamiarów,takjakbykażdemudziałaniutowarzyszyłanowa
intencja,ściślepoprzedzającaswójwynik.Prowadzitodoretrospektywnejinter-
pretacjizachowania,którarozbijapostępującyruchświadomościnanastępstwo
8
H.Lefebvre,Rhythmanalysis.Space,TimeandEverydayLife,transl.S.Elden,G.Moore,
Continuum,London2004,s.90.
9
H.Bergson,Ewolucjatwórcza,tłum.F.Znaniecki,ZielonaSowa,Kraków2004,s.41.
10
Tamże.
