Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
(gangliaparavertebralia*[9]),zwojeprzedkręgowe(gangliaprevertebralia*),zwanerównieżzwojamijamciała,orazzwojenarządowe,czyliśródścienne(ganglia
intramuralia*).
Komórkinerwowewystępująrównieżwnabłonkachnerwowychzmysłowych(neuroepithelium),np.wsiatkówce,wnarządziespiralnym.
Niektórekomórkinerwowemajązdolnośćwydzielaniahormonów.Sątokomórkineurosekrecyjne(neurocytussecretorius),np.komórkinerwoweniektórychjąder
podwzgórza.
Wiązkawypustek(włókiennerwowych),aksonówlubdendrytówalbojednychidrugich,przebiegającawobrębieośrodkowegoukładunerwowegonosimianodrogi
nerwowej(tractusnervosus).Wszerszymznaczeniuwskładpojęciadroginerwowejwchodząrównieżnerwy.
Droginerwowedzielimyna:
1.Droginerwowerzutowe,czyliprojekcyjne(tractusnervosiproiectionis),któremogąbyćzstępujące(ruchowe),jeżeliłącząośrodkiwyższegorzęduzośrodkami
niższegorzędu,lubwstępujące(czuciowe),jeżeliłącząośrodkiniższegorzęduzośrodkamiwyższegorzędu.
2.Droginerwowespoidłowe,czylikomisuralne(tractusnervosicommissurales),łączącestrukturywprzeciwnychpółkulachmózgulubwprzeciwnychpołowach
rdzeniakręgowego.
3.Droginerwowekojarzeniowe,czyliasocjacyjne(tractusnervosiassociatio-nis),łączącestrukturywobrębietejsamejpółkulilubwtejsamejpołowierdzenia
kręgowego.
Wiązkawypustek(włókiennerwowych),aksonówlubdendrytówalbojednychidrugich,przebiegającapozaośrodkowymukłademnerwowymnosimiano
nerwu(nervus).
Włóknanerwowewchodzącewskładdroginerwowejlubnerwu–wzależnościodtego,czymająosłonkiijakiegorodzaju–dzielimynanastępującegrupy:
1.Włóknanerwoweniemająceżadnychosłonek(nagie)–występująnp.wnerwachwęchowych.
2.Włóknajednoosłonkowe:
a)otoczonetylkoosłonkąmielinową(rdzenną)–występująwośrodkowymukładzienerwowymiwnerwiewzrokowym,
b)otoczonetylkoneurolemą(osłonkąSchwanna[10]),bezrdzenne,zwanerównieżwłóknamiszarymiRemaka[11]–występująwobrębieautonomicznegoukładu
nerwowego;prędkośćprzewodzeniaprzeznieimpulsówwynosiod0,3do0,5m/s.
3.Włóknadwuosłonkoweotoczoneosłonkąmielinowąineurolemą–występująwnerwachobwodowych;prędkośćprzewodzeniaprzeznieimpulsówwynosiod3do
60–120m/s.Ponieważmająosłonkęmielinową(rdzenną)sąrównieżnazywanewłóknamirdzennymi,podobniejakjednoosłonkowewłóknawośrodkowymukładzie
nerwowym,coczęstojestźródłempomyłek.
Uszkodzenieosłonkimielinowej(demielinizacja)jestcechącharakterystycznąstwardnieniarozsianego(sclerosismultiplex)idotyczyprzedewszystkim
rdzeniakręgowego,móżdżkuinerwówwzrokowych.
Splotemnerwowym(plexusnervosus)nazywamywiązkęnerwóworazwystępującemiędzynimizespolenia.Wyróżniamysplotynerwówautonomicznych(plexus
nervorumautonomicum)isplotynerwówrdzeniowych(plexusnervorumspinalium).Teostatniesąutworzonewyłącznieprzezgałęziebrzusznenerwówrdzeniowych
częściszyjnej,lędźwiowo-krzyżowejiczęściguzicznejrdzeniakręgowego.
SYNAPSY
Neuronysąodsiebie,atakżeodinnychstrukturwchodzącychwskładukładunerwowego,odgraniczonebłonami.Mimotoistniejąścisłekontaktypomiędzysąsiednimi
neuronami,cowięcej:„pomosty”doprzesyłaniaimpulsówzjednejkomórkidodrugiejsąjednymzpodstawowychwarunków,jakimusibyćzapewniony
dowykonywaniaprzezneuronyichgłównejfunkcji–przewodzenia.Dawniejsądzono,żefunkcjętęzapewniaistnienieprotoplazmatycznychpołączeńmiędzyneuronami.
Ta„sieciowa”teoriabudowyukładunerwowegozostałaobecniewypartaprzezteorię„synaptyczną”,którazakłada,żepołączeniapomiędzyposzczególnymineuronami
uzyskujesięprzezbliskiichkontakt(styk[12]),anieprzezciągłośćwobrębiesiecisyncytialnej.
Synapsą(synapsis)nazywamywięcmiejscestykudwóchneuronów(synapsisinterneuronalis)lubneuronuznarządemwykonawczym(synapsis
efectorica)alboodbiorczym.Wmózgowiuwystępujeponad10trylionówsynaps.Wobrębiesynapswystępujeprzekazanieimpulsuzjednegoneuronudodrugiego.
Istniejecałanaukaosynapsach,zwanasynaptologią[13].
Neuronymogąmiędzysobątworzyćpołączeniasynaptycznewrozmaitysposób.Wyróżniamysynapsy:
1)międzyaksonami–synapsaaksono-aksonalna(synapsisaxoaxonalis),najrzadziejwystępująca;
2)międzydendrytami–synapsadendryto-dendrytyczna(synapsisdendrodendritica),rzadkospotykana;
3)międzyaksonamiadendrytami–synapsaaksono-dendrytyczna(synapsisaxodendritica),najczęstszawukładzienerwowym;
4)międzyaksonamiaciałamikomóreknerwowych–synapsaaksono-somatyczna(synapsisaxosomatica),zajmującadrugiemiejscepodwzględem
częstościwystępowania;
5)międzydendrytamiaciałamikomóreknerwowych–synapsasomatyczno-dendrytyczna(synapsissomatodendritica);
6)międzyciałamikomóreknerwowych–synapsasomato-somatyczna(synapsissomatosomatica);
7)międzyreceptoramiadendrytami–synapsaaferentna*;
8)międzyaksonamiaefektorami–synapsaeferentna*.
Neuronyzbogatorozgałęzionymidendrytami,np.komórkipiramidalnekorymózgu,tworząsynapsyzsetkami,anawetztysiącamiinnychneuronów.Liczbasynaps
wmózgowiuznacznieprzewyższaliczbęneuronów.Matoolbrzymieznaczeniedladziałaniaukładunerwowegojakocałości.
Wzależnościodmechanizmuprzekazywaniaimpulsówsynapsydzielimyna:
1)synapsychemiczne,czylipęcherzykowe(synapsisvesicularis);ussakówstanowiąonewiększośćsynaps;
2)synapsyelektryczne(efapsy),czyliniepęcherzykowe(synapsiselectricalisvelnonvesicularis),zwaneteżsynapsamielektronicznymi;występujągłówniew
ośrodkowymukładzienerwowymprzedkręgowcówiniższychkręgowców.
Wsynapsachoburodzajówbłonystrukturpresynaptycznychipostsynaptycznychsąoddzieloneszczelinąlubprzestrzeniąsynaptyczną(fissurasynapticavel*spatium
synapticum*).
Wsynapsachchemicznychszczelinysynaptycznesąszersze(od15do60nmszerokości),awzakończeniachczęścipresynaptycznej(parspresynaptica)stwierdzasię
obecnośćpęcherzykówpresynaptycznych(vesiculaepresynapticae),położonychpomiędzybeleczkamiograniczającymisześciokątneprzestrzenie(ryc.4i5).Przestrzenie
tezawierajązwiązekchemiczny(mediator,neuromediator,transmitter,neurotransmitter,przekaźnik,substancjaprzekaźnikowa)służącydoprzenoszeniainformacjiprzez
szczelinęsynaptyczną,doktórejprzenikaprzezotwory(stomata)wbłoniepresynaptycznej.
