Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DrAleksandraSzadok-Bratuń
tosfera,wktórejmieszcząsięchociażbytakiedziały,jakoestetykaczyfilozofiaeko-
nomii,amówiącjęzykiemStagiryty,ekonomika.
Przypomnianatypologiafilozofiiuwypuklaprzenikającesiępłaszczyznyludz-
kiejegzystencjiopoznania,postępowania,tworzenia,ijednocześniepokazuje,iż
wżadnejznichniezostałaumieszczonaaksjologia.Tencelowyzabiegsłużyzwró-
ceniuuwaginajejrodowód.Wtrzytysiącletniejtradycjifilozoficznejaksjologia
jakoodrębnadyscyplinafilozoficznapojawiłasięwopozycjidopozytywizmudo-
pieronaprzełomieXIXiXXw.Pierwszymośrodkiemnaukowymzajmującymsię
aksjologiąbyłatzw.szkołaaustriackazjejczołowymprzedstawicielemAlexiusem
Meinongiem
5
.ApierwsząpracątraktującąoteoriiwartościbyłSystemderWertthe-
oriewydanywlatach1897–1898przezChristianavonEhrenfelsa,reprezentantatej
szkoły
6
.KilkalatpóźniejPaulLapie
7
wLogicewoli(1902)wprowadziłdoliteratury
naukowejterminUaksjologia”,aEduardvonHartmannjakopierwszyużyłtejna-
zwywtytuleswojegodziełaGrundrissderAxiologieoderWertwägungslehre(1908)
8
.
Brakwyodrębnieniaaksjologiijakosamodzielnejnaukinieoznaczabrakujejprob-
lematykiwdziejachmyślifilozoficznej.OdnarodzinfilozofiiokołoIV/Vp.n.e.
wstarożytnejGrecjidoczasównowożytnych,kiedytowypracowanotechniczny
senspojęćUteoriiwartości”iUaksjologii”,rozważaniazwiązaneztątematykąbyły
osadzonewetyce.
CzymzatemjestetykarozumianahistoryczniejakoUfilozofiapierwsza”wod-
niesieniudoteoriiwartości?Poszukującodpowiedziwśródrozlicznychkoncepcji
autorskich,natrafiamynaujęciaAntoniegoStępniaiTadeuszaStycznia,którewar-
toprzywołać.Obastanowiskaukazująszerokiobrazetykiskorelowanejzmoral-
nością,etosemiaksjologią.PierwszeznichbrzminastępującooUMożnaogólnie
określićetykę(filozofięmoralności)jakoteorięwartościmoralnychipostępowania
moralnego.Rozważaonawarunkipostępowaniamoralnegoipodleganiaocenom
inormometycznym,odpowiedzialnościmoralnej,zajmujesięocenamiinormami
dotyczącymipostępowanialudzkiego(tzn.świadomegoiwolnego),szukaosta-
tecznejracjimoralnościinaczelnychnorm(kryteriów)moralności”
9
.Zaletądru-
giegoujęciajestjegorelewantność,przejawiającasięwtrychotomicznymmodelu
etykirozumianejjakooU1)teoriapowinnościmoralnejlubmoralnejwartościpo-
stępowania;2)teoriafaktycznieuznawanychwokreślonymśrodowiskuspołecz-
nym(etos),aczęstotakżepraktykowanychwnim,normmoralnychpostępowania
5
DrugiośrodekznajdowałsięwNiemczech,wktórymdziałalim.in.HeinrichRickert,Edu-
ardSpranger,MaxScheler,NicolaiHartmann.WPolscepodstawyaksjologiiwypracowaliTadeusz
Czeżowski,RomanIngarden,HenrykElzenberg,MieczysławWallisiWładysławTatarkiewicz.
Zob.W
.Tatarkiewicz,Ofilozofiiisztuce,Warszawa1986,s.69–70;J.Skoczyński,J.Woleński,Historia
filozofiipolskiej,Kraków2010,s.513in.
6
Ch.vonEhrenfels,SystemderWerttheorie,t.1–2,Leipzig1897–1898.
7
P
.Lapie,Logiquedelavolanté,Paris1902.
8
E.vonHartmann,GrundrissderAxiologieoderWertwägungslehre,BadSachsa1908.
9
A.B.Stępień,Wstępł,s.105.
32
