Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DrAleksandraSzadok-Bratuń
ludzkich,przysługującąimzewzględunapewnenormymoralne,takiejakdobro
czywartość,albozbiórnormpostępowaniauzasadnianychaksjologicznieocenami
szczególnegorodzaju(np.moralnymdobremjestmówienieprawdy,amoralnym
złemdopuszczaniesiękradzieży)
15
.Zatemludzkieczynynazywamymoralnymi
czynami,aetykatofilozoficznarefleksjanadmoralnościąuprawianawramach
określonegosystemufilozoficznego.
EtymologiapojęciaUetos”(gr.ethos–obyczaj,stałemiejscezamieszkania,uspo-
sobienie,odktóregopochodzigr.ethika–etyka;ethikos–obyczajowy)zjednej
stronyuzmysławiajednośćpojęciową,azdrugiej–odrębność,swoistąparcjal-
nośćwprzeciwieństwiedocałościetyki,anawetmoralności.Kwestiętęmożna
dostrzecwprzytoczonejwcześniejprzezT
.StyczniaeksplikacjisłowaUetyka”.Ce-
chaodrębnościpojęciaUetosu”pojawiasięwsposobiejegointerpretacjipoprzez
ukazaniejegorelewantnościzterminamiUmoralność”iUetyka”.Zkoleicechapar-
cjalnościtkwiwjegoprzedmiocie,czyliwuznawaniuprzezdanąspołecznośćlub
jejprzedstawicielinormmoralnych.ZatemwjęzykufilozoficznymUetos”można
określićjakokonkretnąformęmoralnościstanowiącązbiórobyczajówokreślonej
grupyspołecznej,wyrażającysięwstylużyciajejczłonkówwdanychwarunkach
dziejowych
16
.
Jakwidać,zakresytreścioweterminówoUetyka”,Umoralność”iUetos”sądopeł-
niające,współzależne,wręczcechująsiępodporządkowaniem,coimplikujewfi-
lozofiipraktycznejciągłąpotrzebęuściślaniaiujaśnianiatychpojęć
17
.Dogrupytej
należyrównieżterminUaksjologia”.Pojęcietonawetwobrębietejsamejszkoły
filozoficznejpotrafibyćróżnorodnieujmowane.WopiniiA.Stępniaaksjologia
(gr.àksios–wartościowy,cenny;logos–teoria,nauka)–filozofiawartościmożebyć
traktowanaalbojakoodrębnanaukafilozoficzna,jedenzzasadniczychdziałów
filozofii,albojakozbiórzagadnieńdotyczącychwartościiwartościowania,stano-
wiącychfragmentmetafizykiogólnej,filozofiiczłowiekaiteoriipoznania.Jeśliety-
kęiestetykępojmiesięjakoteoriewartościmoralnychiestetycznych,tomożnaje
uważaćzawyspecjalizowaneczęściaksjologii
18
.Przyjętypoglądoaksjologiijako
samodzielnejdyscypliniefilozoficznejuprawniadozmodyfikowaniawcześniej
przedstawionejklasyfikacjifilozofii.Takwięc,uwspółcześnionyArystotelesowski
15
Moralnościnienależymylićzobyczajowością,mimoiżczęśćnormmoralnychobowiązują-
cychwdanejspołecznościjestzazwyczajrównieżnormamiobyczajowymi.Teostatnieodpowiadają
napytanieoUcowypada(nie)czynić”,anormymoralneoUco(nie)dobrzeuczyniono”.Sprzeniewie-
rzeniesięnormomobyczajowymwywołujepoczuciewstydu,anormommoralnym–winy.
16
S.Witek,Etos(wo)Powszechna…,t.3,s.254.
17
ArnoAnzenbacherzaproponowałnastępującerozumienieomawianychterminówo1)ety-
kajestdyscypliną,którazajmujesięmoralnymcharakteremludzkiejpraktyki;2)jakoUmoralne”
określamyczyny,sądy,normy,postawyiinstytucje;3)moralność(etos)obejmujemoralneukierun-
kowaniewdziedziniewartościisensu,ideały,cnotyiinstytucje,miarodajnedlaosóbczystruktur
społecznych,tenże,Wprowadzeniedofilozofii,tłum.J.Zychowicz,Kraków2003,s.316.
18
A.B.Stępień,Wstęp…,s.102;tenże,Aksjologia(wo)Leksykon…,s.23.
34
