Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Tosądrobneprzykładyzkręgukulturyeuropejskiej.Niesposóbtupominąć
starożytnej,średniowiecznejinowożytnejsztukiarabskiej,perskiejiludówpołu-
dniowo-środkowejiwschodniejAzji.Mamtunauwadzetkaniny(słynnedywany
perskie,anastępnietureckieiirańskie),atakżeazjatyckieminiatury[E.J.Jusu-
pow,1982].
Badanianaukoweobejmująnietylkoopiszjawiska„jakjest”,aległównie
mająnaceluwyjaśnienie,„dlaczegotaksiędzieje”.Problemwyjaśnieniamecha-
nizmówwidzeniabarwnegopodjęłafizjologia,itonależyprześledzićwchrono-
logicznym,aleisyntetycznymujęciu.
Badaniafizjologicznenadmechanizmamipostrzeganiabarw
Pierwszebadaniafizjologicznenadmechanizmamiwidzeniabarwnego,po-
dobniejakwprzypadkubadańfizykalnych,opartebyłynaprzesłankachfilozo-
ficznych.JużuGorgiasza,Protagorasa,DemokrytaiHeraklitamożnawyczytać
pośredniolubbezpośredniohipotezę,„żezmysłoweobrazyprzedmiotówsąza-
leżneodstrukturynarządówzmysłowych”[Z.Cackowski,1962,s.69].Myśl
tę,alewwielowarstwowymwymiarze,podejmujenaprzełomiewiekuXVIII
iXIXJ.W.Goethe(1749–1832).Tenmyśliciel,uczonyipoeta,twórcaowszech-
stronnychzainteresowaniachpodjąłpolemikęzówczesnąfizykalnąteoriąbarw.
PoczątkowerozważaniaGoethegoprzeprowadzonebyłynagrunciefizyki,ale
wpóźniejszymokresiegodząonewfizyczneteoriebarwwaspekciematema-
tycznym,takjaktoujmowałI.Newton.SpojrzenieJ.W.Goethegomacharakter
artystycznyisubiektywny,gdypisze:
[...]myśmypodeszlidonaukiobarwieodstronymalarstwa,odstronyzabarwieniaestetycz-
negopowierzchni,todlamalarzanajcenniejszebędzieto,że[...]staraliśmysięwyjaśnićuczuciowy
imoralnywpływbarwy[J.W.Goethe,1881,s.51].
PrzetodlaGoethegoistotnebyłodoznawaniezjawiskbarwnych,comogło
wynikaćzsubiektywnegoprzeżywania.Stądjegopóźniejszeprzekonanie,że
teoriabarwpowinnabyćwyjaśnianaiopisywanazpunktuwidzeniafizjologii.
Pierwszyparagrafjegodziełapoświęconyjest„barwomfizjologicznym”–określa
wnimjakościbarwnewzależnościodpodmiotuijegooka.Hipotezyiodkrycia
Goethegowywarłyprzemożnywpływnapsychologiczneteoriepercepcjibarw,
aledogłębokiejanalizytychdokonańpowrócimywinnymmiejscutejpracy.
WwiekuXIXtendencjęujmowaniawidzeniabarwzapoczątkowanąprzez
GoethegokontynuowaliJ.MülleriH.Helmholtz.J.Müller(1801–1858),nie-
mieckifizjologianatom,większośćswegoczasupoświęciłbadaniomczynności
ośrodkowegoukładunerwowegoifunkcjonowanianarządówzmysłowych,do-
19
