Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
TocodlaGoethegobyłopunktemwyjściaioparciemwrozważaniachnatematbarw(prze-
życieobserwatora),todlaNewtonabyłobyprzeszkodąimusiałobybyćwyeliminowanewcelu
uzyskaniawpełniobiektywnegoobrazurzeczy.WdoświadczeniachNewtonaokoludzkienie
wchodziłodoeksperymentujakojegoelementskładowy,caładoświadczalnadrogaprzechodziła
pozaokiem.ZgruntuinaczejpodszedłdosprawyGoethe.Onbadałwrażeniabarwne.Tam,
uNewtona,przedmiotembadańbyłoświatło;tu,uGoethego,stałysięprzedmiotembadańwrażenia
świetlne,wrażeniabarw.Tammieliśmydoczynieniazbadaniamifizyka,tuzostałuczynionykrok
kufizjologiiipsychologii[Z.Cackowski,1962,s.67].
ZatemGoethebadałwszystkiezjawiskabarwnewyłączniewedługich
działanianaczłowieka.Rozróżniałprzytymdziałanienaorganizm(wpływfi-
zjologiczny)idziałanienaemocje(wpływpsychologiczny).Wedługjegosądu
światło–barwa–emocjetworząłańcuchprzyczyniskutków.Zuwagijednakna
przyjęciezupełnieinnegozałożeniafizykalnego,niżtobyłouznawaneodczasów
Newtona,jegoteoriaprzezwielelatbyłaprzedmiotemkrytyki,anawetwyraźnej
negacji.Wyszedłonzzałożenia,żebarwypowstają„wyłącznieprzezkontrast:
światło–ciemność”[G.Zeugner,1965,s.13].Barważółtaigraniczącezniąob-
szarybyłyspokrewnionezeświatłem,natomiastniebieskaisąsiedniebarwygra-
nicznenależądociemności.Wzajemnenegacjewowychczasachdzisiajwydają
siębezpodstawne.
PodstawoweosiągnięciaNewtona,Goethego,Ostwalda,Helmholtza,Herin-
gaiwieluinnychbadaczystałysiędzisiajczłonamisystemowejwiedzyopercep-
cjibarw.Wcześniejzpowodufragmentarycznościiopozycyjnościbyłyzaczy-
nemprzezwyciężaniaiuzupełnianiabraków,szczególnieztychpozycji,gdzie
„operowaniebarwą”byłochlebempowszednim,tj.wplastyce.Główniezmyślą
okonkretyzacjiwizualnej,aleteżdziękiuzdolnieniomdogeneralizacjiobrazowej
odczasówGoethegotworzonomodeleukładubarw.Modeletezbliżyłyznacz-
niewiedzęfizykalną,fizjologiczną,psychologicznąiartystyczną,tworzączręby
ogólnejteoriibarw.
ModelukładubarwJ.W.Goethego
Takjaknadmienionowcześniej,Goethewyszedłzzałożenia,iżbarwypo-
wstajązłączeniakontrastu:światłaiciemności.Wprowadzonychprzez18lat
eksperymentachiobserwacjachzauważyłwpryzmacienagranicachjasnościi
ciemnościbarwneprążki.Bogactwobarwwidmowychwytworzyłosięwięc–
jegozdaniem–wyłączniepoprzezkontrast:światło–ciemność.Byłtopoglądna-
wiązującydorefleksjigreckichpoprzednikówzczasówstarożytnych.
Barważółtainiebieskabyłydlaniegobarwamipierwotnymi–pierwszy-
mi,którepowstajązkontrastujasność–ciemność.Wmiaręoddalaniapryzma-
tuodoglądanegoprzedmiotuobrzeżeżółterozszerzasięitworzybarwy:żółtą
34
