Biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt

Bogdan Sadowski

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-01-15358-8

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania:

2007

Liczba stron:

586

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Sadowski, Bogdan. Biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt. Red. . Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, 586 s. ISBN 978-83-01-15358-8

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Sadowski, B.

T1 Biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt

PB Wydawnictwo Naukowe PWN

PP Warszawa

YR 2007

SN 978-83-01-15358-8

Bibliografia BibTex:

@Book{ 537, author = "Sadowski, Bogdan", editor = "", title = "Biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt", publisher = "Wydawnictwo Naukowe PWN", year = "2007", address = "Warszawa", isbn = "978-83-01-15358-8" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Sadowski, Bogdan

ED -

TI - Biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt

PB - Wydawnictwo Naukowe PWN

CY - Warszawa

PY - 2007

SN - 978-83-01-15358-8

ER -

Netografia (standard APA):

Sadowski, Bogdan. Biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt [baza danych online] Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007 [dostęp: 22 07 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/biologiczne-mechanizmy-zachowania-sie-ludzi-i-zwierzat-bogdan-sadowski-537.

psychologia, biologia, fizjologia, neurobiologia, biopsychologia

Nowe, zmienione wydanie cenionego podręcznika, wprowadzającego w niezwykle dynamicznie rozwijającą się dziedzinę wiedzy – biopsychologię!
Co w zachowaniu człowieka jest specyficznie ludzkie? Co zostało odziedziczone po zwierzęcych...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-01-15358-8

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania:

2007

Liczba stron:

586

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Przedmowa19
1. Zachowanie jako przedmiot badań21
Pojecie i terminologia zachowania21
Poglądy na czynność mózgu22
Zagadnienie relacji psychika – mózg22
Behawioryzm23
Redukcjonizm i kompozycjonizm24
Poglądy na lokalizację czynności w mózgu26
Nauki badające zachowanie27
Rozwój poglądów na interpretację zachowania27
Etologia i ekologia behawioralna28
Neurobiologia28
Eksperyment ostry i chroniczny. Bioetyka eksperymentowania na zwierzętach30
Metody badania czynności mózgu30
Pobudzanie ośrodków mózgowych31
Stereotaksja31
Wyłączanie czynności ośrodków mózgowych32
Badanie aktywności ośrodków mózgowych metodą radioaktywnej 2-deoksyglukozy33
Metody genetyczne stosowane w badaniach zachowania34
Wykorzystanie zjawisk bioelektrycznych do badania czynności układu nerwowego34
Badanie czynności neuronów (34). Elektroencefalografia (35). Potencjały wywołane (36) Badanie czynności mózgu u ludzi37
Metody wizualizacji struktur mózgowych37
Tomografia komputerowa (37). Rezonans magnetyczny (38). Emisyjna tomografia pozytonowa (38) Perspektywy dalszych badań39
2. Dynamiczna struktura organizmów żywych. Dziedziczenie cech41
Kodowanie struktury białek41
Rola kwasów nukleinowych w kodowaniu informacji genetycznej43
Powstawanie kopii cząsteczek DNA45
Przebieg syntezy białek w komórce45
Transkrypcja (46). Translacja (48) Ekspresja genu50
Dziedziczenie cech51
Struktura i funkcja chromosomów52
Podziały komórek53
Mitoza (53). Mejoza (54) Prawa Mendla55
Pojęcie gatunku i populacji57
Poligenia, plejotropia. Cechy jakościowe i ilościowe57
Pula genowa populacji i jej zmiany58
Mutacje (58). Rekombinacja genów (59). Równowaga genowa populacji. Teorem (prawo) Hardy’ego i Weinberga (60) Zagadnienie inbredu i outbredu60
Dobór naturalny (selekcja naturalna)61
Doskonalenie populacji droga˛ selekcji naturalnej61
Specjacja62
Metody genetyczne w badaniach fizjologicznych63
Szczepy inbredowe i rekombinacyjne63
Selekcja na wybraną cechę fenotypową64
Zwierzęta transgeniczne65
Oligonukleotydy antysensowne66
3. Rozwój i budowa układu nerwowego67
Rozwój układu nerwowego67
Rozwój filogenetyczny (rodowy) układu nerwowego68
Układ nerwowy pragębowców (68). Układ nerwowy wtórnogębowców (70) Rozwój ontogenetyczny (osobniczy) układu nerwowego71
Rozwój mikrostruktury układu nerwowego74
Komórki nerwowe78
Migracja neuronów i wzrost aksonów (74). Współzawodnictwo neuronów. Czynniki neurotroficzne (75). Dojrzewanie funkcjonalne neuronów i synaps (77). Fizjologiczna śmierć neuronów (78) Budowa mikroskopowa układu nerwowego78
Glej80
Włókna i osłonki nerwowe81
Istota szara i istota biała83
Nerwy84
Części układu nerwowego85
Rdzeń kręgowy85
Istota szara86
Istota biała87
Pień mózgu88
Rdzeń przedłużony i most89
Śródmózgowie90
Nerwy czaszkowe92
Międzymózgowie95
Nadwzgórze95
Nerw trójdzielny (93). Nerw twarzowy (93). Nerw statyczno-słuchowy (93). Nerwy jzykowo-gardłowy, błędny i dodatkowy (94). Nerw podjęzykowy (95) Komora czwarta95
Wzgórze95
Zawzgórze98
Komora trzecia99
Niskowzgórze99
Podwzgórze99
Półkule mózgu i kora mózgu100
Budowa makroskopowa kory nowej101
Istota biała półkul mózgu104
Węchomózgowie104
Budowa mikroskopowa kory mózgu105
Budowa isocortex106
Pola cytoarchitektoniczne kory107
Unaczynienie mózgowia108
Bariera krew–mózg109
Przestrzenie płynowe w układzie nerwowym. Płyn mózgowo-rdzeniowy111
Narządy okołokomorowe112
4. Czynność neuronów i przekaźnictwo synaptyczne113
Budowa i czynność poszczególnych części neuronu113
Transport aksonalny116
Przekazywanie informacji między neuronami117
Potencjały elektryczne neuronu119
Kanały jonowe121
Pompa sodowo-potasowa123
Pobudzenie neuronu124
Uwalnianie przekaźnika na zakończeniach synaptycznych125
Hamowanie neuronu127
Hamowanie postsynaptyczne128
Hamowanie presynaptyczne128
Przekaźniki i modulatory128
Receptory przekaźników130
Aminokwasy pobudzające131
Aminokwasy hamujące132
Acetylocholina133
Aminy katecholowe i 5-hydroksytryptamina134
5-Hydroksytryptamina (serotonina)136
Receptory dopaminy136
Przekazywanie informacji za pomocą przekaźników wtórnych137
Białka G138
Cykliczny kwas adenozynomonofosforowy (cAMP)139
Pochodne fosfatydyloinozytolu139
Cykliczny kwas guanozynomonofosforowy (cGMP) i tlenek azotu140
Wapń140
Mechanizm działania przekaźników wtórnych141
Kinazy białkowe (141). Fosforylacja białek (141). Wpływ kinaz białkowych na ekspresję genów (142) Czynniki wzrostu (neurotroficzne)143
Przewodzenie impulsów skokowe i ciągłe144
Przewodzenie impulsów we włóknach nerwowych144
Pobudliwość włókien nerwowych. Szybkość przewodzenia impulsów w zależności od kalibru włókna145
Sieci nerwowe146
5. Ogólne właściwości układów sensorycznych148
Etapy poznania148
Pojecie bodźca149
Rodzaje bodźców149
Środowisko zewnętrzne jako źródło bodźców150
Bodźce kluczowe i wyzwalacze151
Zmysły152
Budowa i czynność´ receptorów153
Pobudzenie receptora153
Adaptacja receptorów154
Psychofizyczny pomiar intensywności bodźców155
Budowa dróg czuciowych157
Przebieg impulsów na kolejnych etapach drogi czuciowej159
Organizacja ośrodków sensorycznych kory mózgu160
6. Czucie somatyczne i czucie równowagi162
Czucie powierzchniowe162
Receptory dotyku163
Receptory termiczne164
Czucie głębokie165
Drogi i ośrodki czucia somatycznego166
Organizacja czucia somatycznego w obszarze tułowia i kończyn166
Organizacja czucia somatycznego w obszarze głowy168
Funkcjonalne znaczenie dwóch systemów dróg czuciowych170
Ośrodki czuciowe wzgórza170
Budowa kory somatosensorycznej172
Lokalizacja czynności w korze czuciowej173
Czucie równowagi174
Objawy uszkodzenia kory somatosensorycznej174
Funkcjonowanie receptorów w narządzie równowagi175
Jądra przedsionkowe177
Reakcje statyczne i dynamiczne receptorów równowagi177
Funkcjonowanie mechanizmów utrzymujących równowagę ciała178
7. Układ wzrokowy180
Przenoszenie informacji wzrokowej w siatkówce180
Rodzaje narządów wzroku180
Budowa oka ssaków181
Oko jako układ optyczny182
Refrakcja oka ludzkiego183
Siatkówka183
Budowa siatkówki184
Pobudzenie siatkówki185
Efekty pobudzenia czopków (188). Efekty pobudzenia pręcików (189). Zdolność rozdzielcza oka (189) Widzenie w rożnych warunkach oświetlenia. Adaptacja do światła i ciemności189
Adaptacja fotochemiczna190
Mechanizm fototopowy i skototopowy w procesie widzenia u człowieka191
Mechanizm nerwowy adaptacji191
Zmiany procesu transdukcji191
Organizacja pól recepcyjnych w siatkówce192
Pola recepcyjne komórek zwojowych192
Zjawisko Purkinjego192
Reakcje ON i OFF komórek zwojowych siatkówki (193). Kontrastowość widzenia (194). Stopniowanie reakcji komo´rek zwojowych (195). Rodzaje komórek zwojowych (197) Kanały informacji wzrokowej197
Widzenie barw197
Teoria Younga i Helmholtza (198). Reagowanie komórek zwojowych siatkówki na barwy dopełniające (199) Pole widzenia199
Konsekwencje widzenia stereoskopowego201
Organizacja dróg i ośrodków wzroku201
Ciało kolankowate boczne205
Okolice wzrokowe kory mózgu206
Reagowanie układu wzrokowego na wzorce bodźców207
Reakcje komórek kory mózgu na bodźce o rożnej konfiguracji207
Kolumnowy układ neuronów w korze wzrokowej208
Ruchy gałek ocznych209
Rodzaje ruchów gałek ocznych210
Ośrodki kontrolujące ruchy gałek ocznych211
Unerwienie wegetatywne oka. Akomodacja213
Uwaga wzrokowa214
Zespół Bálinta214
Pomijanie boczne215
Widzenie mimo ślepoty215
8. Układ słuchowy217
Budowa i czynność narządu słuchu218
Przenoszenie fali akustycznej w uchu środkowym220
Pobudzenie komórek włoskowatych221
Właściwości morfologiczne i elektrochemiczne komórek włoskowatych221
Komórki włoskowate zewnętrzne jako układ rezonatorowy222
Kodowanie informacji słuchowej w nerwie ślimakowym225
Zasada częstotliwości225
Zasada miejsca225
Podkorowe ośrodki słuchu226
Reakcje komórek jąder ślimakowych na bodźce akustyczne226
Ocena kierunku źródła dźwięku227
Organizacja okolicy słuchowej kory mózgu229
Wzgórki pokrywy śródmózgowia dolne i ciała kolankowate przyśrodkowe229
Psychofizyczny pomiar natężenia dźwięku230
Echolokacja231
9. Zmysły chemiczne233
Budowa narządu węchu233
Węch233
Budowa i czynność komórek węchowych234
Białka receptorowe (235). Transdukcja sygnału w komórce węchowej (236) Opuszka węchowa238
Sieć nerwowa opuszki (238). Komórki okołokłębuszkowe i komórki ziarniste (239). Osmatyczna i przestrzenna organizacja opuszki węchowej (240) Wybiórczość´ percepcji węchowej (241) Ośrodki węchowe242
Plastyczność´ układu węchowego. Pamięć´ węchowa243
Biologiczna rola węchu245
Smak245
Receptory smakowe247
Drogi czucia smaku. Fizjologiczna rola smaku248
10. Ból249
Ból fizjologiczny249
Dopływ impulsów czucia bólu do rdzenia kręgowego. Bramka rdzeniowa250
Mechanizm pobudzenia receptorów bólowych. Ból ostry i piekący250
Receptory bólu (nocyceptory)250
Ból patologiczny252
Drogi i ośrodki czucia bólu253
Metody badania bólu u ludzi255
Metody badania bólu u zwierząt255
Odruchy nocyceptywne jako miernik wrażliwości bólowej256
Badanie czucia bólu metodą potencjałów wywołanych257
Ocena intensywności bólu patologicznego258
Ośrodkowy system tłumienia bólu259
Przejawy działania ośrodkowego systemu tłumienia bólu259
Neurochemiczne podłoże analgezji opioidowej260
Receptory opioidowe261
Endorfiny262
Terapia bólu263
Bóle pooperacyjne265
Bóle w chorobie nowotworowej265
Bóle fantomowe i zespół fantomu266
11. Czynności ruchowe267
Organizacja czynności ruchowych u zwierząt bezkręgowych267
Jednostka ruchowa268
Organizacja sterowania czynnościami ruchowymi u ssaków268
Skurcz mięśnia269
Energia skurczu mięśnia270
Mechanizm pobudzenia komórki mięśniowej271
Skurcz izotoniczny i izometryczny272
Pojecie odruchu273
Stopniowanie siły skurczu mięśnia273
Ośrodki ruchowe rdzenia kręgowego274
Unerwienie czuciowe mięśnia275
Odruch na rozciąganie (miotatyczny)277
Integracja czynności ruchowych278
Napięcie mięśniowe278
Niższy poziom integracji280
Rola rdzenia kręgowego w czynnościach ruchowych280
Rdzeniowe odruchy obronne (281). Czynności ruchowe sterowane przez rdzeń kręgowy281
Rola opuszki i mostu w integracji czynności ruchowych282
Kora czuciowo-ruchowa285
Zstępująca cześć tworu siatkowatego (282). Jądro czerwienne, pokrywa śródmózgowia i jądra przedsionkowe (284) Średni poziom integracji285
Działanie kory czuciowo-ruchowej na rdzeń kręgowy286
Opracowanie planu i wysłanie rozkazu wykonania ruchu286
Znaczenie informacji o stanie narządu ruchu286
Sterowanie ruchami szybkimi (288). Somatotopowe i funkcjonalne zróżnicowanie okolicy ruchowej (289) Jądra podstawne289
Połączenia pobudzające i hamujące jądra podstawne (290). Oddziaływania jąder podstawnych na korowe i podkorowe ośrodki ruchowe (292) Objawy uszkodzenia jąder podstawnych293
Choroba Parkinsona (294). Zespoły hiperkinetyczne (294) . . . . . . . . . . Rola jąder podstawnych w sterowaniu ruchem295
Wyższy poziom integracji295
Czynność´ neuronów kory ruchowej w zależności od typu ruchu dowolnego296
Organizacja sterowania ruchami dowolnymi297
Móżdżek298
Kora móżdżku299
Dopływ informacji do móżdżku300
Drogi rdzeniowo-móżdżkowe (301). Drogi korowo-móżdżkowe (302) Drogi odmóżdżkowe302
Korekcja ruchu aktualnie wykonywanego303
Mechanizm korekcji ruchów przez móżdżek303
Tłumienie ruchów oscylacyjnych303
Korekcja planu czynności ruchowej304
Ruchy balistyczne305
12. Rytmika czynności fizjologicznych306
Rodzaje rytmów biologicznych. Podstawowe pojęcia i terminologia306
Genetyczny mechanizm rytmiki czynności biologicznych307
Neurofizjologiczny mechanizm sterowania rytmem okołodobowym310
Jądro nadskrzyżowaniowe311
Synchronizacja rytmów dobowych312
Okołodobowa rytmika czynności fizjologicznych i psychicznych u człowieka314
Rytmika czuwania i snu314
Rytmika czynności fizjologicznych314
Rytmika czynności psychicznych315
Choroba transatlantycka (jet lag)316
Rola melatoniny w rytmice czynności fizjologicznych318
13. Czuwanie i sen320
Badanie czynności czuwającego mózgu metoda˛ elektroencefalografii320
Twór siatkowaty i układ nieswoisty. Nieswoiste działanie na korę mózgu321
Czynności układu siatkowatego323
Dopływ impulsów do układu siatkowatego325
Zróżnicowane oddziaływania układu siatkowatego325
Drogi noradrenergiczne326
Drogi dopaminergiczne328
Drogi cholinergiczne i serotoninergiczne330
Diagnostyka stanów czuwania i snu331
Elektroencefalograficzne korelaty czuwania u zwierząt331
Elektroencefalograficzne korelaty czuwania u człowieka332
Wewnątrzmózgowy system sterujący czuwaniem i rola bodźców zewnętrznych333
Czynność EEG podczas snu u zwierząt335
Sen335
Fazy i okresy snu u człowieka336
Sen REM338
Podłoże neuroanatomiczne snu REM339
Mechanizmy synchronizacji i desynchronizacji EEG341
Pochodzenie fal wolnych podczas snu341
Blokowanie wolnych oscylacji. Desynchronizacja EEG342
Marzenia senne343
Potrzeba snu a skłonność do snu345
Właściwości czuwania i snu u zwierząt345
Biologiczna rola snu347
Zaburzenia wynikające z przesunięcia faz snu i czuwania347
14. Regulacja homeostazy wewnątrzustrojowej349
Homeostaza wewnątrzustrojowa349
Mechanizmy regulacji homeostazy wewnątrzustrojowej350
Powstawanie i wydzielanie hormonów351
Regulacja homeostazy wewnątrzustrojowej przez hormony351
Hormony przysadki352
Mechanizm działania hormonów na narządy352
Płat przedni przysadki353
Regulacja wydzielania hormonów przedniego płata przysadki przez podwzgórze (353). Hormon adrenokortykotropowy i kora nadnerczy (354). Oś podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowa. Glikokortykosteroidy (355). Hormon wzrostu (356). Prolaktyna (357). Hormony tarczycy (357) Hormony tylnego płata przysadki358
Budowa układu współczulnego359
Regulacja homeostazy wewnątrzustrojowej przez układ wegetatywny359
Budowa układu przywspółczulnego361
Działanie układu wegetatywnego na narządy362
Przekaźnictwo synaptyczne w układzie wegetatywnym362
Receptory adrenergiczne (363). Napięcie (tonus) układu wegetatywnego (364) Regulacja czynności układu krążenia364
Stężenie osmotyczne i ciśnienie osmotyczne368
Unerwienie wegetatywne serca (364). Unerwienie naczyń krwionośnych. Ciśnienie tętnicze krwi (365). Ośrodkowa kontrola czynności układu krążenia (365). Regulacja objętości krwi (367) Gospodarka wodno-elektrolitowa368
Utrzymanie stałego stężenia osmotycznego płynu zewnątrzkomórkowego369
Pragnienie371
Rola układu renina–angiotensyna w regulacji ciśnienia i objętości krwi371
Sprzężenie osmoregulacji z mechanizmem utrzymującym stałą objętość krwi371
Rola bodźca osmotycznego (371). Rola bodźca objętościowego (371) Głód jonów sodu373
Regulacja wewnętrznej temperatury organizmu374
Wytwarzanie i utrata ciepła375
Mechanizmy regulujące temperaturę ciała376
Sposoby utraty ciepła376
15. Zachowania popędowe i instynktowe. Regulacja nastroju379
Emocje380
Terminologia zjawisk popędowo-emocjonalnych. Klasyfikacja popędów380
Emocje nabyte. Biologiczne znaczenie emocji381
Emocje człowieka382
Pojecie instynktu383
Fazy i etapy zachowania instynktowego384
Neuroanatomiczne podłoże czynności popędowo-emocjonalnych386
Reakcje przerzutowe i upustowe. Rytualizacja zachowań386
Ośrodki korowe układu limbicznego388
Zakręt obręczy (388). Zakręty oczodołowe (389) Ciało migdałowate390
Połączenia ciała migdałowatego (390). Czynność ciała migdałowatego (391) Podwzgórze392
Połączenia podwzgórza (393) Jądro półleżące394
Przegroda przezroczysta395
Systemy o jednolitym neurochemicznym podłożu transmisji synaptycznej395
Systemy noradrenergiczne (396). Systemy dopaminergiczne (397). System serotoninergiczny (398). Systemy cholinergiczne (398) Istota szara okołowodocia˛gowa398
Nastrój399
Depresja400
Neuroanatomiczne podłoże depresji (400). Neurochemiczne podłoże depresji (400) Zwierzęce modele depresji402
Modele etologiczne (402). Wyuczona bezradność (403) Stany przyjemności i przykrości wywołane elektrycznym drażnieniem mózgu403
16. Pobieranie pokarmu i gospodarowanie energią407
Pobieranie pokarmu407
Optymalne żerowanie408
Adaptacja zwierząt do rożnych warunków zdobywania pokarmu409
Glukoza409
Składniki pokarmów409
Aminokwasy410
Kwasy tłuszczowe410
Regulacja procesów przemiany materii. Insulina410
Głód i sytość411
Rozwój badań nad regulacja˛ pobierania pokarmu412
Związki chemiczne regulujące przyjmowanie pokarmu413
Związki zwiększające pobieranie pokarmu (oreksygeny)413
Neuropeptyd Y (413). Galanina (414). Neuroprzekaźniki o budowie aminokwasów (414). Peptydy opioidowe (414) Związki hamujące pobieranie pokarmu (anoreksygeny)415
Hormon „-melanotropowy (415). Hormon uwalniający kortykotropine˛ (415) Ośrodki sterujące przyjmowaniem pokarmu416
Jądro łukowate416
Boczna okolica podwzgórza417
Jądro brzuszno-przyśrodkowe417
Jądro przykomorowe417
Przyjmowanie różnych składników pokarmowych418
Rytmika pobierania pokarmu418
Rola sygnałów z przewodu pokarmowego419
Homeostaza energetyczna ustroju420
Sytość długotrwała420
Jadłowstręt psychiczny422
Otyłość422
Zaburzenia przyjmowania pokarmu422
Bulimia423
17. Czynności ochronne424
Popędy sterujące reakcjami obronnymi424
Strach424
Agresja a zachowania agonistyczne425
Walki w świecie zwierząt425
Wściekłość425
Obrona terytorium427
Agresja wywołana drażnieniem mózgu428
Laboratoryjne badania agresji428
Modele agresji u szczurów428
Ochrona bierna429
Ochrona przed niebezpieczeństwem429
Zachowanie w przypadku ryzyka spotkania z napastnikiem430
Ochrona czynna (zachowania obronne)431
Pobudzanie i hamowanie agresji432
Ucieczka (431). Samoobrona (431) Neurofizjologiczny mechanizm agresji i czynności obronnych432
Ośrodki sterujące agresywnością˛ u człowieka435
Wyzwalanie czynności obronnych436
Agresywność a hormony437
Hamowanie czynności obronnych437
Rola testosteronu w dominacji u małp437
Hormony płciowe a agresywność i dominacja u człowieka438
Klasyfikacja stanów lękowych439
Stany lękowe439
Leczenie stanów lękowych440
Eksperymentalne badania lęku441
Stany lękowe z napadami paniki442
18. Czynności rozrodcze443
Budowa i czynność jąder. Spermatogeneza444
Gruczoły płciowe444
Budowa i czynność jajników. Oogeneza445
Cykl jajnikowy446
Hormony płciowe446
Estradiol447
Progesteron447
Testosteron447
Działanie hormonów gonadotropowych u samców448
Działanie hormonów gonadotropowych u samic448
Hormony gonadotropowe448
Oś podwzgórze–przysadka–gonady449
Chromosomy płciowe i pleć chromosomalna450
Przekształcanie się pierwotnych gonad w jądra lub jajniki450
Zaburzenia determinacji płci wynikające z nieprawidłowości chromosomowych452
Funkcjonalne zróżnicowanie podwzgórza ze względu na pleć453
Pleć psychiczna454
Cykliczność żeńskich czynności rozrodczych455
Rola bodźców węchowych457
Synchronizacja czynności rozrodczych457
Systemy kojarzeń459
Wybór partnera seksualnego460
Gatunkowe mechanizmy izolacyjne461
Rola wpajania (imprinting)461
Rola terytorializmu w osiąganiu sukcesu rozrodczego463
Walki godowe463
Wewnątrzgatunkowe preferencje seksualne463
Niezwykłość i nowość jako preferowane cechy partnera464
Rola hormonów w regulacji popędu płciowego u zwierząt464
Współdziałanie samców w ubieganiu się o samicę464
19. Uczenie się i warunkowanie466
Pojęcie uczenia się466
Rodzaje uczenia się u zwierząt467
Uczenie się percepcyjne467
Uczenie się utajone (467). Wpajanie (imprinting) (468) Uczenie się asocjacyjne469
Uczenie się metodą prob. i błędów (469). Uczenie się przez wgląd (insight) (470). Uczenie się przez naśladowanie (470) Habituacja470
Odruchy warunkowe472
Warunkowanie klasyczne472
Doświadczenia Pawłowa (472). Istota klasycznego odruchu warunkowego (475). Rodzaj asocjacji w odruchach warunkowych (478) Warunkowanie instrumentalne483
Rola popędu w warunkowaniu instrumentalnym (483). Zagadnienie bodźca warunkowego w warunkowaniu instrumentalnym (487). Wzmacnianie częściowe (487). Zachowanie zabobonne (488) Długotrwałe wzmocnienie synaptyczne488
20. Pamięć492
Pamięć sensoryczna i pamięć krótkotrwała492
Pamięć operacyjna493
Pętla fonologiczna494
Diagram wzrokowo-przestrzenny495
Ośrodek dyspozycyjny495
Pamięć długotrwała495
Pamięć opisowa (deklaratywna)496
Lokalizacja pamięci opisowej w mózgu497
Pamięć semantyczna497
Pamięć autobiograficzna499
Pamięć nieopisowa500
Pamięć nieświadoma501
Badanie pamięci nieświadomej502
Lokalizacja procesów pamięci nieświadomej w mózgu503
Zaburzenia pamięci. Amnezja globalna505
Budowa hipokampa i formacji hipokampalnej507
Pamięć a hipokamp507
Rola hipokampa w mechanizmie pamięci u zwierząt509
Pamięć przestrzeni (509).Wybiorcza rola hipokampa w pamięci rozpoznawczej u małp (511) Badania pamięci operacyjnej u zwierząt514
Rola hipokampa w pamięci operacyjnej514
Rola okolicy przedczołowej w pamięci operacyjnej515
Konsolidacja śladu pamięciowego518
Co to jest ślad pamięciowy?519
21. Środowisko życia. Życie społeczne520
Miejsca bytowania zwierząt520
Wędrowność521
Terytorializm522
Życie zbiorowe zwierząt523
„Społeczeństwa” owadów524
Rodzaje zbiorowości zwierząt524
Skutki życia społecznego526
Rodziny zwierzęce527
Dominacja528
Dominacja w koloniach małp528
Biologiczne znaczenie dominacji529
Altruizm i dobro grupy531
Egoizm i altruizm u zwierząt531
Altruizm odroczony534
Dobór krewniaczy534
Dobór grupowy535
22. Myślenie, mowa, inteligencja536
Mowa a język536
Właściwości mowy536
Mowa a myślenie537
Mowa zewnętrzna i mowa wewnętrzna537
Wrodzona predyspozycja człowieka do posługiwania się mowa˛538
Rozwój mowy u dziecka540
Ośrodki mowy i objawy ich uszkodzenia541
Organizacja czynności mowy w świetle obserwacji klinicznych541
Afazje a funkcjonalne uszkodzenia mózgu545
Badanie czynności mowy metodą PET546
Badanie mechanizmów mowy u ludzi zdrowych546
Badania mowy za pomocą potencjałów wywołanych547
Interpretacja wyników badania mechanizmów mowy549
Anatomiczne połączenia między półkulami mózgu552
Funkcjonalna asymetria półkul mózgu552
Rozdzielna praca półkul mózgu: doświadczenia na zwierzętach553
Rozdzielna praca półkul mózgu: badania u ludzi554
Myślenie lewopółkulowe i prawopółkulowe (554). Objawy uszkodzenia półkuli prawej mózgu (555). Współdziałanie obu półkul u pacjentów po komisurotomii (555) Rozdzielone półkule – dwie psychiki czy jedna?556
Różnice między płciami557
Okolica przedczołowa558
Pamięć u ludzi z uszkodzeniami okolicy przedczołowej558
Zespół płata czołowego559
Lobotomia czołowa561
Okolica przedczołowa a choroby psychiczne561
Skutki uszkodzenia okolicy przedczołowej – podsumowanie562
Bibliografia564