Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
MarekPacukiewicz
zachodniatradycjaopowieściondzikimczłowieku”(ndzikimmężu”),jednak
przesadąjest,moimzdaniem,twierdzenie,żemityetiwcałościjestemanacją
tejnarracji
15
.Pamiętaćnależy,żemitndzikiegoczłowieka”(najpierwprze-
kształconegownszlachetnegodzikusa”,potemwnczłowiekajaskiniowego”)
byłconajmniejodczasówrenesansuużytecznydoopisuprzedstawicieli
nowoodkrytych,obcychiegzotycznychkultur,ponieważumieszczaichpo
stronienatury16.Współczesnaformamitutworzyzatemkolejnepiętrome-
diacjipomiędzyprzedstawicielemZachoduinInnym”,ayetijestrównolegle
wytworemnaturyi(obcej)tradycji.
Wartowtymkontekściezwrócićuwagęnadwaaspektytaksonomiczne
mitudzikiegoczłowieka.WśredniowieczuDavidLyleJefreywskazujedwie
zasadniczetradycje:wedługjednej,reprezentowanejprzezśw.Augustyna,
potwory,nawetstanowiącfizjologicznąaberrację,przynależądoboskiegopo-
rządkuświataistanowiąojegoróżnorodności;wedługdrugiejhumanoidalne
potworyjakopotomkowieKaina(ataknaprawdęgermańskiejproweniencji)
reprezentujązłesiłyiwypaczonerelacjespołeczne
17
.Widaćzatemwtym
przypadkudwuznacznystatuspotworawtradycjizachodniej:jestonrówno-
cześniepozagranicamikultury,aleteżpozostajeprzedmiotemswoistej(choć
czasemteratologicznej)kombinatoryki,któramożebyćuznanazazaczyn
wszelkiejtaksonomii:począwszyodbiologicznej,kulturowej,nanajbardziej
współczesnej–genetycznej–skończywszy.Fakttenrzucaświatłonakultu-
rowąfunkcjępotwora:niebyłbyonjedyniestrażnikiemgranickultury
18
,lecz
również–przedewszystkim–logicznymoperatoremwewnątrzjejsystemu;
równocześnie–przemieszczającsiępomiędzykontekstamikulturowymi–fi-
guratamożestawaćsięmniejlubbardziejintensywna,poważnalubbanalna
19
.
Możnawprawdziezaryzykowaćtwierdzenie,żemityetipowstałdzięki
negzotycznej”,syntagmatycznejosnowiewplatanejwparadygmatycznąkan-
węmyślizachodniej,podwarunkiemjednak,żepogodzimysięzfaktem,że
gmatwająsięonewkulturowejdiachronii.Takjakkonceptdzikiegomężajest
soczewką,wktórejkoncentrujesięstarożytno-barbarzyńsko-chrześcijańska
tradycjaEuropy,taketymologiaimieniapotworaulegaproliferacjiwmomen-
cie,kiedyrozpoczynasięegzegeza:nobrzydliwyczłowiekśniegu”szybko
15Zob.D.Czubala,Wokółlegendymiejskiej,Bielsko-Biała2005,s.143inn.
16
Zob.O.P.Dickason,TheConceptofL’HommeSauvage[w:]ManlikeMonstersonTrial.Early
RecordsandModernEvidence,red.M.M.Halpin,M.M.Ames,VancouverandLondon1980.
17D.L.Jefrey,MedievalMonsters,tamże,s.47.
18
Zob.J.J.Cohen,Preface:InaTimeofMonstersoraztenże,MonsterCulture(SevenTheses)[w:]
MonsterTheory.ReadingCulture,red.J.J.Cohen,Minneapolis–London1996.
19OpieramsiętunasugestiiClaude’aLévi-Straussa.Stwierdzaon,żenpotwory,panowie
uniwersum”będąnawiedzaćludzi,dopókikulturaniezatriumfujenadnaturą.Równocześnie
zauważajednak,żetesamepotworyprzyjmująinnąformęwśródposzczególnychludów(Drogi
masek,przeł.M.Dobrowolska,Łódź1985,s.144).
