Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
mospaństwa.Byzrozumiećmetodydziałaniacesarstwawskalimakro,wartonajpierw
sięprzyjrzećjegopodstawowejkomórcespołecznej.
Głównymbodźcemdorozwojusystemurodzinnegobyływzględyekonomiczne.
Jeśliktośnieposiadałszczególnegotalentu,dużejwiedzy,tomusiałżyćtam,gdzieżyli
jegoprzodkowieigdziepóźniejmiałyżyćjegodzieci.Możliwościzmianymiejscaza-
mieszkaniaipolauprawnegobyłybardzoograniczone.Dlategospołeczeństwochińskie
zzasadybyłomałomobilne.Sprzyjałotoumacnianiusięwięziwramachjednejrodziny
iwspólnotykilkurodzin.Bynawadniaćpolaryżowe,ustrzecsiępowodzi,konieczna
byłakooperacjawiększejliczbyrolników.Tworzylionigrupy,nazwaneprzezTuWei-
-Minga„wspólnotamizaufania”1,wktórychwszyscywzajemnienasobiepolegali.
Ztychwzględówtakważnebyłozachowanieporządkuwrodzinieinajbliższymobsza-
rze,ponieważ„gdywrodziniepanujeład,wszystkonaświeciezostajeustalone”2.
Teoretycznymujęciemsystemurodzinnegobyłwznacznejmierzekonfucjanizm:
„Ponieważtensystemspołecznybyłnastępstwemokreślonychwarunkówekonomicz-
nych,awarunkitezkoleibyływytworemśrodowiskageograficznego,dlaChińczyków
zarównosamtensystem,jakijegoujęcieteoretycznebyłyczymśnaturalnym”3.
OprzywiązaniudawnychChińczykówdorodzinyświadczyichjęzyk.Najstarszy
słownikchińskiegoEryazawieraponadstoterminówoznaczającychnajróżniejszere-
lacjerodzinne,zktórychwiększośćniemaswoichodpowiednikówwjęzykacheuro-
pejskich.Poprzezterminyzwiązanezpokrewieństwemwyrażanoteżniektórepojęcia
znaukprzyrodniczych.Pojedynczyatomnazywano„atomemmacierzystym”,aciało
dwuatomowe„atomemdziecięcym”4.Wjęzykuchińskimzawartajestteżinformacja
opodzialenakategoriewewnątrzrodziny.Istniejąodrębneokreślenianamłodszą–mei-
meiistarsząsiostrę–jiejie,młodszego–didiistarszegobrata–gege.Inaczejnazywa
sięteżbabcięzestronyojca–zumuizestronymatki–waizumu5.
Spośródkonfucjańskichpięciurelacji(wulun)6trzydotycząrodziny,apozostałedwie
mogąbyćrozpatrywanewkategoriachrodzinnych.Kształtowałyonepewnąhierarchię,
wedługktórejosobastojącaniżejmusiałabyćposłusznaiokazywaćszacunekosobom
mającymwyższąrangęspołeczną.Tanierównośćmiałaswojeodzwierciedleniewpra-
wiekarnym,gdyżwymiarkaryzależałodpozycjispołecznejprzestępcywstosunkudo
osobypokrzywdzonej.Inaczejkaranosyna,któryokradłojca,ainaczej,oilewogóle,
ojca,któryuczyniłtosamowzględemsyna.Tasamaarytmetykakarybyłastosowana
wobecurzędników.Urzędnicywyższegostopniabylilepiejchronieniprzezprawoniż
urzędnicyniższegostopnia7.Sprawcaubliżeniagodnościosobistejwyższegourzędnika
otrzymywałsurowsząkarę.Wzwiązkuzhierarchizacjąstosunkówspołecznychprawo
1K.Gawlikowski,Jednostkawtradycjikonfucjańskiej[w:]Indywidualizmakolektywizm,red.E.Mo-
rawska,Warszawa1999,s.130.
2KsięgaPrzemian.KomentarzI[za:]Y
.Feng,Krótkahistoriafilozofiichińskiej,red.D.Bodde,
tłum.M.Zagrodzki,Warszawa2001,s.195.
3Y
.Feng,Krótkahistoriafilozofii,s.25.
4H.Nakamura,SystemymyślenialudówWschodu:Indie,Chiny,Tybet,Japonia,red.P.P
.Wiener,
tłum.M.Kanert,W.Szkudlarczyk-Brkić,Kraków2005,s.266.
5Dosł.„zewnętrznababcia”,cooznacza,żenienależybezpośredniodorodzinyiwięzizniąsąznacznie
słabszeniżzkrewnymiodstronyojca.
6Stosunekmiędzywładcąapoddanym,ojcemasynem,mężemażoną,starszymamłodszymbratem,
przyjacielemaprzyjacielem.
7A.Kość,PrawoaetykakonfucjańskawhistoriimyśliprawnejChin,Lublin1998,s.173–174.
