Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałIStanowiskoJ.Woronieckiegowobecniektórychnurtów...
—probabilizmimolinizm—pisałnaszuczony—nchełpiąsiętym,żesączymśnowym,
zupełnienieznanymdawnympokoleniom”
72
.ZdaniemWoronieckiego,probabilizm
narodziłsięwHiszpaniiwśrodowiskudominikańskim(głównijegoprzedstawiciele
toBartłomiejdeMolinaorazJanodśw.Tomasza),orazjezuickim(GabrielVasquez
iFranciszekSuarez).nOnito—pisałnaszuczony—sąodpowiedzialnizatejałowe
spory,któreprobabilizmwywołałiktórenatakdługielatazatrzymałydalszypostęp
teologiimoralnej”
73
.WPolsce—jakwiadomo—doktrynytebyłyupowszechniane
głównieprzezjezuitów,którzykorzystalizdziełzachodnioeuropejskichzwolenników
probabilizmuimolinizmu,wykorzystującichpodręcznikizzakresuteologiimoralnej
wszkolnictwiewyższymiśrednim
74
KontynuującdalejswąkrytykęowychdoktrynautorKatolickościtomizmuzwrócił
uwagęnaszkodliwywpływ,jakiwywarłyonenaówczesnąmyśletyczną,pedagogiczną
iteologiczną,orazprzedstawił,naczympolegałaistotategowpływu:
Przypisywanietakwielkiejdoniosłościsystemomprobabilistycznym,nieznane
wpoprzednichwiekach,nieczyminnymsiętłumaczy,jaktymprzekonaniem,
żepraktycznysąd,mającyzdecydowaćonaszymczynie,winiensięoprzeć
nawiększymczymniejszymstopniujegodopuszczalnościmoralnejwobecrozumu,
bezwzględunatomiastnawpływ,jakiwtymprocesieodgrywawola.Zapomniano
wszczególnościotym,żewostatnimrzędzieowartościmoralnejczynudecyduje
dużowięcejprawośćwoli(rectitudovolontalis)niżstopieńdopuszczalności,do-
strzeganyprzezsamrozum75
Niejesteśmywięcwstanie,zdaniemprobabilistów,uzyskaćstuprocentowejpewnościotym,
żenaszawiedzaodobruizłumoralnymjestwystarczająca,abypodjąćwłaściwąimoralnie
słusznądecyzję.
72
J.Woroniecki,Katolickośćtomizmu…,s.74.
73
Tenże,Naukaodoskonałościchrześcijańskiejwseminariachduchownych…,s.158.
74
S.Pyszka,NauczanieteologiimoralnejwuniwersytetachigimnazjachakademickichwPolsceinaLi-
twieodXVdoXVIIIwiekuwświetlepodręcznikówwykładowych,Kraków2011,s.168.Wspomniany
autorstwierdzał,żesłusznebyłyustaleniaStanisławaBednarskiego,któryzauważył,żepolscy
jezuicidosyćmałouwagipoświęcaliwswoichwykładachipiśmiennictwienaukowymfilozofiimo-
ralnej;stwierdziłjednakże,żedotyczyłotookresuod1572do1642,potembowiemwszkolnictwie
jezuickimcorazwięcejuwagipoświęcanotejdziedzinie.Nauwagę,zdaniemS.Pyszki,zasługują
zwłaszczadokonaniaJanaChądzyńskiego,będącegopodznacznymwpływemmyślisuarezjańskiej,
cowidocznejestprzydogłębniejszejanalizierękopiśmiennegodziełategożuczonegoCompendium
deiureetiustitiaz1647r
..Zob.tamże,s.170,201,205,220,238.
75
J.Woroniecki,Paedagogiaperennis.Św.Tomaszapedagogikanowożytna,Lwów1924,s.14-15.
43
