Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CzłowiekimoralnośćwmyśliJackaWoronieckiego...
tegoczasuprzypominałypoglądyfilozoficzneniektórychfilozofówgreckich(m.in.so-
fistów),którezostałypoddanekrytyceprzezPlatona,zarzucającegoimegoistyczne
iantyspołecznedążności
88
,orazprzezArystotelesa
89
.Wartowtymmiejscudodać,
żedopanteonufilozofów,którychkoncepcjeopartebyłynaapriorycznymzałożeniu
egoistycznejnaturyczłowieka,należałtakżefilozofprzełomuXVIIIiXIXw.,I.Kant
90
naindywidualneoddziaływanienaludzi,wprzeciwieństwiedoarchitekturygotyckiej,któraraczej
oddziaływałanamasy.Takbyćmusiałowokresieprzesunięciapunktuciężkościnapojedynczego
człowieka.Duchwspólnoty,objawiającysięwewspaniałejliturgiidawnegochrześcijaństwa,za-
niknął.Trzebabyłoliturgię,choćprostą,alewspaniałą,zastąpićprzepychemipompązewnętrzną,
monumentalniepięknyśpiewgregoriańskizastąpićsymfonicznym,abypociągnąćjednostkę
doKościołaiżyciareligijnego”
.(J.Stepa,Zadaniaduszpasterstwanatleepoki,Tarnów1947,s.6).
88
Zob.natentemat:K.R.Popper
,Społeczeństwootwarteijegowrogowie,t.1:UrokPlatona,przeł.zang.
HalinaKrahelska,Warszawa1993,s.123.Oczywiścieplatońska,apotemtakżearystotelesowska
ischolastycznakrytykaindywidualizmusofistówiichkoncepcjiumowyspołecznejorazodrzuce-
niaprzeznichkoncepcjigłoszącychistnienieprawanaturalnegobędącegopodstawązaistnienia
społecznościludzkichprzezwieluwspółczesnychuczonychjestignorowana,awieluznichich
poglądyuważanawetzapostępowe.Dlaprzykładu,CyprianMielczarskistwierdza,żenNajwiększą
zasługą[?—R.P.]sofistówbyłoniewątpliwieutrwalenieprzekonania,żepaństwoiprawomają
charakterumowny,costanowiłousankcjonowanierozwojudemokracjijakoustrojuopartego
naporozumieniuludzi.Polityczneuzgodnieniamiędzyobywatelamizaczętoodtądpojmowaćjako
podstawęfunkcjonowaniapaństwa”
.(C.Mielczarski,Sofiściipolityka.Antyczneźródłaliberalizmu
europejskiego,Warszawa2010,s.109).
89
JedenzeznawcówfilozofiiStagirytypisał:nDlasofistówjednostkaludzka,zgóryspołecznie
nieokreślona,mogławchodzićwdowolneukładyspołeczne,stanowionewedługtakiejlubinnej
konwencji.OtóżArystotelesburzyłzłudzenie,żemożeistniećjakaśjednostkaludzka,wyabstra-
howanazkonkretuspołecznychzwiązków.Każdyczłowiekjestzoonpolitikon;każdystajesię
członkiemszerszejspołecznościpoprzezmniejszewspólnoty,rodzinneisąsiedzkie,wktórych
rodzisię,wyrastaiuczestniczy.Przytymowewspólnotyniewszystkiesąjednymitymsamym,
leczróżniąsięmiędzysobą.DlategotowkoncepcjiArystotelesa
polis
jestspołecznościązłożoną
niezabstrakcyjniepojętychindywiduów,leczzmniejszych,cząstkowychwspólnot”
.(P
.Rybicki,
Arystoteles.Początkiipodstawynaukiospołeczeństwie,Wrocław1963,s.244).
90
AnalizującyszczegółowopoglądykrólewieckiegomyślicielaStanisławGałkowskistwierdza:nRozu-
mowanieKantamożnarozwinąćnastępująco:racjonalnyegoistabędziesiękierowałtylkoiwyłącz-
niewłasnyminteresem.Jednocześniejednakwłaśniedlatego,żejestracjonalny,rozumie,iżgdyby
niebrałpoduwagęinteresówinnychobywateliorazogółuspołeczności,osobywtensposóbwyko-
rzystanealboobróciłybysięprzeciwniemu,albozaczęłygonaśladować,coprzyniosłobywszystkim,
irównieżjemu,stratę.Ponieważwięcwie,żewprzewidywalnejprzyszłościbędziewdalszymciągu
ztymiludźmiwchodziłwważnedlaniegointerakcjespołeczne,musiichinteresuwzględniać,
chociażwdalszymciągurobitoniezaltruistycznych,leczcałkowicieegoistycznychmotywów”
.
(S.Gałkowski,Barbarzyńcyiobywatele.Myśleniepolitycznewobecwartości,Lublin2012,s.137).
48
