Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nStare”narzędziainowatekstualność
17
mierzezawdzięczazmianępostrzeganiasposobuodczytywaniatekstu,jestRo-
landBarthes,któryczytanie,podobniejakinnerodzajeaktywnościczłowieka,
opisałjakopracęsensu,polegającąnajegoaktualizowaniu,przemieszczaniu,
współwytwarzaniu.WksiążceS/Z,pominąwszyproblemautorawrazznko-
daminadania”iliterackimirolami,jakiesięmuprzypisuje,proponujeon,aby
wartościowaćtekstpoprzezpraktykępisania,któraniejestpraktykąpisarza,
leczpraktykąodbiorcy.
[W]pracyliterackiej(wliteraturzejakopracy)–argumentujeBarthes–chodzioto,by
zczytelnikauczynićjużnieodbiorcę,leczwytwórcętekstu.Naszaliteraturanaznaczona
jest,podtrzymywanymprzezliterackieinstytucje,bezlitosnymrozbratemmiędzywytwór-
cąiużytkownikiemtekstu,właścicielemiklientem,autoremiczytelnikiem.Czytelników
pogrążonyjestwswegorodzajubezczynności(ś),miastwpełnizachwycaćsięgrąsigni-
fiantsirozkoszowaćsiępisaniem,możejedyniecieszyćsięograniczonąwolnościąprzyjmo-
wanialubodrzucaniatekstu12.
Dlarozważańointeraktywnościkategoriaodbiorcyjakowytwórcytekstu
jestichnajistotniejszymelementem,apelzaś,abyczytelnikstałsięstroną
aktywnąwprocesielektury,definitywnieprzełamujetradycyjnyparadygmat
odbioru,naktóryskładająsiętrzyelementy:autor,dziełoiodbiorca.Wkon-
cepcjiBarthes’aliczysiętylkoteksticzytelnik.Skoroczytelnikjestgraczem,
wyrwanymzdotychczasowejbezczynności,czymwobectegojesttekst?Jedy-
nymrodzajemteksu,jakiinteresujebadacza,jestntekstpisalny”będący
wiecznąteraźniejszością,naktórejniemożesięoprzećżadnamowaciągła(ś),tomywtrak-
ciepisania,zanimjeszczenieskończonagraświata(światjakogra)niezostaniewziętawna-
wias,przerwana,powstrzymana,utrwalonaprzezjakiśpojedynczysystem(Ideologię,Gatu-
nek,Krytykę),narzuconynamnogośćpoczątków,otwarciesieci,nieskończonośćjęzyków13.
Teksttworzyczytelnikwtrakcielekturyijegozasadniczącechąjestto,
żeprocestendokonujesięnteraz”.PodobniejakwspostrzeżeniachBachtina
natematpowieściDostojewskiego,jeślimówimyointerakcji,towyklucza-
mynprzedtem”czynpóźniej”,ważnejesttylkoto,codziejesięwchwiliobec-
nej.Zaskakującobliskiopisowinowatorskiejformynarracyjnej,którąstwo-
rzyłDostojewski,jestteżfragmentdotyczącyidealnegotekstu,jakipowstaje
wprocesieinterpretacji.Mamywnimdoczynienia
zwielościąsieci,któregrajązesobą14wtakisposób,byżadnaznichniemogłakontrolować
pozostałych;teksttenjestgalaktykąsignifiants,aniestrukturąsignifie;niemaonpocząt-
ku:macharakterodwracalny;możnadońsiędostaćprzezrozlicznewejścia,zktórychżadne
niepowinnopochopniezostaćuznanezagłówne,kody,któreteksturuchamiarysująsięjak
okiemsięgnąć,sąnierozstrzygalneś15
12RolandBarthes,S/Z,przeł.MichałPawełMarkowski,MariaGołębiewska,Wydawnictwo
KR,Warszawa1999,s.38(dalszeodwołaniabędądotyczyćtegowydania).
13Tamże,s.39.
14Wangielskimtłumaczeniu:nthenetworksaremanyandinteract”,R.Barthes,S/Z,
naj.angielskiprzeł.RichardMiller,HillandWang,NewYork1974,s.5.
15Tenże,dz.cyt.,s.39–40.
