Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Narratologiavs.ludologia
KoncepcjaBarthes’aróżnisięodBachtinowskiejtym,żenidealnytekst
pisalny”powstajedziękiaktywnościczytelnika,Bachtinzaśbrakautorskiej
kontrolinadtekstemopisałjakozrozmysłemstosowanyzabiegDostojewskie-
go,natomiastkażdyznichwprowadzaistotnedlapróbustalenia,czymjest
interaktywność,kategorie:teraźniejszośćdziałań(bohaterówwpowieściDo-
stojewskiegoiczytelnikawteoriiBarthes’a)ibraknarzuconegoprzezautora
rozstrzygnięcia.
Tkającsiećzależnościmiędzyteoriamistrukturalistówipoststruktura-
listówakomputerowymhipertekstem,wspominanyjużGeorgeP.Landow
wpisujedefinicjęntekstuidealnego”whistorycznyprocespowstawaniahiper-
tekstujakokoncepcji.Moimzdaniemzbieżnośćpojęćstosowanychprzyopisie
tychdwóchrodzajówtekstówtozamało,abydowodzićhistorycznejciągłości
pojęciahipertekstu,tymbardziejżepomiędzydefinicjamiBarthes’aiNelsona
istniejedośćpoważnaróżnica.Przypomnę,żeprzezhipertekstNelsonrozu-
miałnniesekwencyjnepisanietekstu,który(ś)pozwalaczytelnikowidokonać
wyboru”,iniechodzituopisanieczytelnikajakuBarthes’a.To,czyjakiś
tekstokreślimymianemhipertekstu,zdaniemNelsonazależyodjegotwórcy,
którynoferujeczytelnikowirozmaiteścieżki”,natomiastntekstpisalny”Bar-
thes’awiążesięzpraktykąpisania,leczjesttopraktykauprawianaprzez
odbiorcę,którystajesięnwytwórcątekstu”.
Teoretykiem,którydostrzegłiopisałnowyrodzajdialektykistosunków
międzydziełemiinterpretatorem,jestUmbertoEco.Jegokoncepcjadotycząca
poetykidziełaotwartegoobejmujetakszeroki,jakidosłownyzakrestegopo-
jęcia.Zpunktuwidzeniawspółczesnejestetyki,któraosiągnęłatęświadomość
podługotrwałejrefleksjinadnaturąprocesuinterpretacji,każdedziełosztuki
jestotwartewsensiemetaforycznym,wymagaododbiorcyswobodnejitwór-
czejreakcji,ajegowartośćestetycznazależyodilościmożliwychinterpretacji.
Przypomnę,żewtakisposóboceniałwartośćdziełaRolandBarthes;inter-
pretacjawjegoujęciuniepolegałanaliberalnymtraktowaniutekstuprzez
nadaniemukilkusensów,chodziłomuonafirmacjęistnieniasamejmnogości”,
bowiemnawetjeślipojawiąsięsystemysensów,którepodporządkująsobie
tekst,toichliczbabędzienieskończona.Jeżelizałożymy,żeprocesotworzenia
dziełapowstałegowwyobraźnitwórcydokonujesięwokreślonejperspekty-
wieodbiorcy,którąkształtująindywidualneczynnikitakiejakgust,kultu-
ra,wrażliwość,inteligencja,uprzedzeniaczyupodobania,to
każdedziełosztuki,ukończoneizamkniętenibydoskonalezbudowanyorganizm,jestrów-
nocześniedziełemotwartym,poddającymsięsturóżnyminterpretacjom,zresztąnienaru-
szającymwniczymjegoniepowtarzalnejistoty.Każdapercepcjadziełajestwięczarazem
interpretacjąiwykonaniem,gdyżwtrakciekażdejznichdziełoożywananowoworyginal-
nejperspektywie16.
Takakoncepcjadzieławieloznacznego,którejewolucjęprześledziłEco
oddynamicznejformybaroku,poszukującejruchu,zagadkowejiwymagającej
16UmbertoEco,Dziełootwarte,przeł.JadwigaGałuszka,Czytelnik,Warszawa1973,s.26.
