Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
GrupażydowskichpartyzantówwlesiewpobliżuBrańska(AYV,47382)
Drugaczęśćpartyzantówzkoleiwywodziłasięześrodowiskkonspiracjiżydowskiej(modelprużański),którajeszczeprzed
likwidacjągettstarałasięwysłaćczęśćmłodychdolasuinawiązaćkontaktzdziałającymijużtamSowietami.Cibyli
odpoczątkunastawieninawalkęzNiemcamiinazemstę,aczkolwiekchronilitakżeukrywającychsięŻydów,jeślispotykaliich
naterenieswojejdziałalności.
PARTYZANTKAŻYDOWSKAWREJONIEPRUŻANY
Prużanaznajdowałasięnawschodnimkrańcupowiatuwjegogranicachzokresuokupacjiniemieckiej;przedwojnąsiedziba
powiatuwwojewództwiepoleskimzmniejszościążydowskąstanowiącą50%mieszkańców;historyczniepowiązanabyła
zPolesiem,aniezziemiąbielską.Tamwłaśnie—naskutekopisanegowyżejprocesu—wcześniejniżnainnychobszarach
powiatupojawiłysięoddziałypartyzantkisowieckiej,apolskakonspiracja—nietaksilnajaknaNowogródczyźnieczy
Wileńszczyźnie—zaangażowanabyławwalkęzniąorazochronęPolakównatychterenach,atakżesamychterenówprzed
sowietyzacjąipotencjalnąutratą403.PrużańskiplanwalkizNiemcamipowstał—jakpisałam—wgrupieŻydów,którzy
wychodzilizgettadopracywbyłychsowieckichmagazynachbroni,zaczęlijąstamtądwynosićigromadzić404.Planowano
zarównoobronęnatereniegetta,jakiwyjściedolasu.JózefElmanwspomina,żewpierwszejgrupie,któraopuściłagetto,było
10osób405.Kolejnagrupaszykowałasiędoopuszczeniagetta28stycznia1943r.,aleakurattegodniaNiemcyrozpoczęli
wysiedlenieŻydówzPrużany.Miałodojśćdostrzelaninywgetcie406,kilkadziesiąt407osóbwydostałosięprzezprzeciętedruty
iuciekłodolasu.Zbudowaliziemiankiizdobywaliżywność,wymuszającjąpodgroźbąużyciabroni,cospowodowało
denuncjacjęiatakNiemców;wjegowynikuczęśćŻydówzginęła.Pozostaliulokowalisięgłębiejw„Janinowym”lesie.Spotkali
tamsowieckichpartyzantówizostaliwkwietniu1943r.przyjęcidoichoddziału.KiedyRosjaniepodstępniezamordowali
„siedmiunajodważniejszychludziijednychzpierwszychnaszychpartyzantówpodpretekstemwysłaniadoinnego
oddziału”408,pozostałaprzyżyciu18-osobowagrupaŻydówodeszłaitrafiłapopewnymczasiedooddziałuim.Kirowa409.Tam
ŻydzizPrużanyzostaliprawdziwymipartyzantamiibraliudział„jakobojowcywpracachdywersyjnych,takichjakcięciesłupów
telegraficznychitelefonicznych,podkładanieminnadrogach,stawianiebarykad,zaporyitd.”410.
PARTYZANTKAŻYDOWSKAWREJONIEDROHICZYNA,SIEMIATYCZIBRAŃSKA
ZgettwDrohiczynie,SiemiatyczachiBrańskuwdniachwysiedleniasetkiŻydówuciekłydopobliskichlasów.Pierwszepróby
kontaktuzpartyzantkąradzieckąniebyłyudane411.WolfWiśniapoucieczcezgettazkilkomakolegamichcieliprzyłączyćsię
dopartyzantki.„Przez14dnibłądzili,ażnatrafilinagrupępartyzantów.Niestetybardzosięrozczarowali,ponieważpartyzanci
rozebraliich,trzymaliwzamknięciuprzez2dniichcieliichzlikwidować,więcpostanowiliuciec”412.Innipóźniejsipartyzanci,
podobniejakwielu„cywilnych”Żydów,zostaliograbieniprzezPolaków413,dochodziłotakżedomorderstw.
Tworzyłysięwówczaspierwszegrupysamoobrony,jaktasformowanaprzezbraciGrudów,dlaktórychimpulsemdotakiego
działaniabyłozapewneopisanewcześniejzamordowanieichrodziny.Ichgrupanietylkowalczyłaowłasneprzetrwanie,lecz
takżezbroniąwrękuchroniłaukrywającychsięwokolicyŻydówikarałatych,którzywydawaliichNiemcom.Zdrada
imorderstwonakręciłospiralęzemstyciągnącąsięjeszczepowojnie414.
Pierwszązimępoucieczcezgettawieluprzyszłychpartyzantówprzeżyłowewsiach,awiosną1943r.rozpocząłsięwlasach
powiatubielskiegoożywionyruch.Żydzipodjęliczynnedziałaniawsamoobronie,uaktywnilisięrównieżpartyzancisowieccy,
podziemiepolskieorazpolującynanichwszystkichNiemcyiichwspółpracownicy.HerszSzabesprzetrwałzimęrazem
zIzraelemKrawcem,awiosnąutworzylipięcioosobowągrupęwrazzIsraelemMorerem,HerszemSmoluchemiChaimem
Brzezińskim.Ichpierwszymcelembyłozdobyciebroni.Żydzizespotkanejwlesiegrupysiemiatyczanpowiedzieliim,którzy
chłopiprzechowujążydowskąwłasność.Mając„kijepomalowanetak,bywyglądałyjakbroń”415,Żydziodebralipieniądze
irzeczy416.Dziękitemuudałoimsiękupićpistolet,anastępnie—grożącnim—zdobylikolejny417.Gdymielijużdwapistolety,
zdobylijeszczedwa.Terazzaczęliplanować„intensywniejszedziałaniaprzeciwkochłopom,którzywydająlubzabijająŻydów.
Dookolicznychwieśniakówzostałowystosowaneostrzeżenie,żewydanieŻydówNiemcomzostanie
pomszczone”418.Niebawemmieliokazjęudowodnić,żenierzucająsłównawiatr.PewiengospodarzzłapałWelwlaSzoszkesa,
wujaIzraelaKrawca,„przywiązałgołańcuchemdowozuizabrałdogestapo,gdziezostałzabity.Kilkadnipóźniejgospodarz
