Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PINUS–SOSNA
19
Wyst.-górypd.iśrodk.Europy(2n=24);dowys.2700mn.p.m.,napodłożuzarównowapiennym,jak
ikrzemianowym,atakżenatorfowiskach;wPolscewTatrach(1250-2100mn.p.m.),naBabiejGórzeorazPilsku
(Pinetummugocarpaticum),wKarkonoszach(Pinetummugosudeticum)iwG.Izerskich;wysokogórskiezarośla
tegogatunkutworząpiętrokosodrzewiny.Pozostajepodścisłąochroną.Powstrzymujelawinyśnieżneikamieni-
ste,odgrywazasadnicząrolęwzatrzymywaniuopadówatmosferycznych,zapobiegaerozjiglebyitp.
Pinusmugojestgatunkiembardzocharakterystycznym,łatwymdorozpoznania,nierzadkojednakmylonym
zmieszańcami,jakietworzyzbliskospokrewnionąP.uncinataorazzP.sylvestris.Wprzeciwieństwiedotypowej
kosówkijejmieszańcetoroślinyzwyklewyższe-czasemkilkupniowe,niewysokiedrzewa;łuskiwnasadowej
częściszyszek,odzewnętrznej(nodosiowej”)ichstrony-mająmniejlubbardziejwypukłetarczki,owierzchołku
±wyraźnieodchylonymwkierunkunasadyszyszki,przezcoszyszkisąmniejlubbardziejasymetryczne.Mie-
szańcekosówkizsosnąpospolitąwyróżniająponadtoszyszeczkiżeńskie-pozapyleniumniejlubbardziejodgięte
naboki,atakżeszarawezabarwieniedojrzałychszyszekikora-zwykleinnegokoloru.
Krajobraz,lasyiogrody-wuprawiedośćczęsta,wparkachinacmentarzach,częstosadzonawzbytma-
łychogrodachlubzabliskoinnychdrzewikrzewów,zbiegiemczasuzarastainiszczyrosnącewpobliżubyliny,
wkraczanaścieżkilubteżsamaginie-zagłuszona,aprzedewszystkimzacienionaprzezsąsiadującezniądrzewa.
Wymaganiasiedliskowekosówki-pozawybitnąświatłożądnością-sąbardzomałe.Kosodrzewinęstosowano
doutrwalaniawydmnadmorskichiwrekultywacji,częściejużywającjednakwtymcelujejmieszańcówzsosną
pospolitąi,byćmoże,zsosnąhakowatą-lokalnie,nadBałtykiem,spotykasięrozległezaroślatakichnkosówko-
podobnych”sosen;odróżnićjemożnaodnczystej”kosodrzewinypo±asymetrycznychszyszkach.
Kultura-nazwa:epitetpochodzeniaprzedrzymskiego,zachowałsięwyłączniewdialektachretoromańskich,wokolicach
położonychnapd.stokachAlp-m.in.nmugo”wTrydencie,nmuge”weFriuli,nmuli”wAlpachNonsbergeńskich.Dawne
igwarowenazwypolskie,m.in.:nkozodrzew”,nkrem[ę]pulec”.
PinusuncinataRamondexDC.-sosnahakowatał.Drzewowys.do25m,koranapniuczarna,łuszczysię
tafelkami,anakonarach-szaroczarnaigładka.P.pąkiożywicowane.Li.po2,dł.4-7cm,sztywne,nieskręcone,
ciemnozielone,bezwyraźnegonalotuwoskowego;kanałyżywiczneprzyskórce.Kw.szyszeczkiżeńskiepozapy-
leniunawyprostowanychszypułach.Szysz.jajowate,asymetryczne,dł.5-7cm,wyraźnieodgiętewkierunku
nasadypędów;tarczkiłuseknasadowej,skierowanejnazewnątrzczęściszyszkizwykle±silnienkapturkowato”
wypukłeiodgiętekunasadzieszyszki.
Gatunekzróżnicowanynadwapodgatunki-morfologiczniebliskie,aleniemalcałkowicieizolowanegeogra-
ficznie:nominatywnysubsp.uncinata(P.rotundataLinkłł,P.uncinatasubsp.rotundata(Link)Domin),zwykle
nakamienistychzboczachgór,główniewPirenejachiAlpachZach.(2n=24),nawys.(600-)800-2350mn.p.m.,
orazsubsp.uliginosa(G.E.NeumannexWimm.)Businsky(P.uliginosaG.E.NeumannexWimm.;łac.nuligino-
sus”=właściwymoczarom,bagnom)-sosnębłotną,znanązniższychpołożeńiterenówbagiennychwAlpach
Wsch.iSudetach(2n=24),gdzierośnienawys.(200-)450-750(-900)mn.p.m.Tęostatnią,występującątakże
łA.deCandolle(Florefrançaise,3,wyd.3,1815),powołującsięnaniepublikowanąpracę,którejautorembyłL.RamonddeCarbonières,
pisał:npinàcrochets[ł]sesécailles[ł]formentuneespècedecrochetdirigéenarrière”(=sosnahakowata[ł]łuskiszyszki[ł]uformo-
wanenakształtodgiętegohaczyka);chodziłowięcokapturkowatykształtczęścitarczek.
łłH.Linkwopisiegatunku(ÜberdieFamiliePinus,nAbhandlungenderKöniglichenAkademiederWissenschafenzuBerlin”1827:
168):ndierundzapfigeKiefer[ł]dieZapfenniedergebogen[ł]gegendenStielgerundet”(=sosnaookrągłychszyszkach[ł]szyszkiodgięte
kunasadziepędu[ł]przyszypułcezaokrąglone).
