Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Wstęp
racjądostatecznądowytłumaczeniadoświadczania,aprzeztoistnienia,rzeczywistości
przedstawionej4.Rzeczywistośćempirycznąpostrzegamy,znaturyrzeczy,wjejwy-
miarzeprzedmiotowym,atomusizakładaćistnieniepodmiotu.Objaśnienietejtezy
będziejednymzgłównychtematów,wokółktóregobędąsięogniskowałyrozważania
kolejnychrozdziałówprezentowanejksiążki.
Kolejnątezą,jakąbędęchciaławykazaćnapodstawietekstówśruti,interpretowa-
nychzperspektywyadwaita-wedanty,jestprzeświadczenieocałkowicienirgunicznym
charakterzebytuabsolutnego.Absolutowinieprzysługująperessentiamżadneatrybu-
ty(
guõa
),opistejrzeczywistościjestwpełniapofatyczny.Wsensiefilozoficznym
wszystkieprzedstawienia,doświadczanejakoniezależne,empirycznebyty,tojedynie
postaci,refleksyistniejącewyłączniedziękitemu,conieuwarunkowane.Wwymiarze
religijnymprzeważnietymsubtelnympostaciomjestprzypisywanyboskistatusione
sądoświadczaneprzezczcicielijakotożsamezbytemnajwyższymijakoBogu(Iśwa-
rze,Puruszy)jestimoddawanacześć.WedługwykładninajstarszychUpaniszadiko-
mentującejichadwaity,wszelkieinterpretacjeteistyczne5sąwtórne,gdyżrzeczywi-
stośćnajwyższajestpozajakimkolwiekorzekaniemiupostaciowieniem.Leczchoćów
wymiartranscendentnyjestpozaempiryczny,tonieznaczy,żeniejestistniejący.
Wprostprzeciwnie,tylkoonimmożnaorzekaćjakooabsolutnieistniejącym–sat.
Abywmiaręspójnieprzedstawićpowyższezagadnienia,najwięcejmiejscawtej
książcepoświęcęanaliziekonstruowaniasiępojęciapodmiotuwklasycznychUpani-
szadach.Umożliwitonamukazanie,którepojęciabędąsięodnosiłydopodmiotupoj-
mowanegojakozasadapodmiotowości,którebędąjegonajbardziejźródłowymiprzed-
stawieniami,aktórebędąodgrywać–zwłaszczawmiaręrozwojudyskusji
filozoficznejwIndiach–corazbardziejdoprecyzowywanąrolęnarzędzipoznawczych.
PozahermeneutycznąanaliząUpaniszad,wktórejbędęsięstarałaomawiaćjedne
4„Pytanie«Dlaczegojestwogólebyt,anieraczejnic?»jestdlanaspierwszezewzględunarangęnaj-
pierwjakopytanienajogólniejsze,następniejakonajgłębsze,wkońcujakonajbardziejźródłowe.Pytanieto
sięganajdalej.Niezatrzymujesięprzyjakimkolwiekbycie.Obejmujewszelkibyt,tzn.nietylkoto,co
wnajszerszymsensieistniejeteraz,lecztakżeto,cobyłodawniejicobędziewprzyszłości.Granicęjego
zakresuwyznaczadopieroto,copoprostuinigdyniebytuje,nic”.M.Heidegger,Wprowadzeniedometafi-
zyki,s.8,tłum.R.Marszałek,WydawnictwoKR,Warszawa2000.
5OdnoszącsiędokoncepcjifilozoficznychpowstałychwIndiach,opisujemyjewkategoriachukutych
weuropejskimkręgukulturowym.Niesietozsobąbardzowielenieporozumień.Najwięcejnieporozumień,
prowadzącychdozakłamań,bierzesięzużywaniaterminu„teizm”.Jakwiadomo,wnaszymkręgukultu-
rowymjesttoterminpochodnyodgreckiegosłowatheos.Winterpretacjichrześcijańskiej,którawtym
względziewywarłaogromnywpływnacałąeuropejskąmyślfilozoficzną,przezpojęcietheosrozumiesię
BogaStwórcę,którypoprzezcreatioexnihilopowołałświatdoistnienia.Bógjestzatemtożsamyzbytem
absolutnym.WtymsensiepojęcieBogawsystemachwyrosłychnaSubkontynencieIndyjskimniewystę-
puje.Zazwyczajzakładasię,żerzeczywistośćjestodwieczna,ajakiśTwórca,czyZarządcajestjedyniejej
strażnikiemlubgwarantempraw.IdlategopojęcieabsolutuniejesttożsamezBogiem,leczznieuwarun-
kowanymwymiaremrzeczywistościpojmowanejjakojejzasada.Nieznaczytojednak,iżwtychsyste-
machodrzucanopojęciatranscendencji,jakorównieżprzedmiotudoświadczeńmistycznych.Lecztedo-
świadczeniasąwtymsensie„nie-teistyczne”,żezakładająistnieniepoziomu„wyższego”,będącegozasadą
iźródłemwszystkiego,cojestpostrzeganejakoistniejące.Tylkowtakimkontekścieużywamterminu
„teizm”odnośniedofilozoficznychkoncepcjiindyjskich.Możnawtymmiejscudodać,iżwtekstachfilo-
zoficzno-religijnychIndiiwystępujetermindeva–„bóstwo”,„świetlisty”–którepochodziodtegosamego
rdzeniaindoeuropejskiego,cotheos.Leczdewowiesąpowszechnieprzedstawianijakoemanacjelub
przedstawieniabytuabsolutnego.
