Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
11
fragmentyUpaniszadprzezodwołaniadoinnych,będęsięrównieżodwoływaćdo
komentarzy,przedewszystkimtych,któreprzynależądonajstarszejtradycjiadwaita-
-wedanty,zwłaszczadoGaudapadyikomentarzyŚankary.Analizakoncepcjipodmio-
tubędzieprzedstawianawkontekścierozważańantropologicznych,metafizycznych
czyniekiedyrównieżegzystencjalnych.Badanietakzakreślonegoprzedmiotu,jeżeli
dotyczyonzwłaszczaklasycznejmyśliindyjskiej,niejestmożliwebezodwołaniasię
dokoncepcjikosmologicznych.Dlategonimprzystąpiędoprzedstawieniaitam,gdzie
tomożliwedoporządkowaniaróżnychpojęćodnoszącychsiędokoncepcjipodmiotu
wUpaniszadach,przedstawięanalizęwyjściowegodlatychrozważańhymnuzX
mandaliRigwedy,hymnuNasadijasukta–Ozaistnieniuświata.
Będęsięodwoływaćzarównodonajstarszychtekstówwedyjskich,jakidokla-
sycznychdonichkomentarzy,naktórychopierasięszkołaadwaita-wedanty.Tekstyte
dzielimniejwięcejtysiącpięćsetlat.Analiza,wpełnijużświadomychzałożeńfilozo-
ficznychadwaity,jestdokonywananapodstawiekanonicznejupaniszadyMandukji
(IV–IIIw.p.n.e.)oraznaklasycznymdoniejkomentarzuGaudapady(VIw.n.e.)za-
wartymwjegodzieleMandukjakarika.TowłaśniedziełoGaudapadyinicjujebramiń-
skąszkołęfilozoficznąadwaita-wedanty–„niedwójni”.Jesttoszczególnymonizm,
którywyłącznieoabsolutnymwymiarzerzeczywistości(
˜
tman)orzeka,iżjestistnie-
jący–sat.Natomiastświatdoświadczalnyjestwtymsystemieokreślanyzarównojako
sat–istniejący,jakiasat–nieistniejącyorazanirvacan
Ÿy
a–nieorzekalnywjakich-
kolwiekkategoriach.Jakzobaczymy,podstawowyproblem,jakisiętupojawia,to
objaśnienierelacjipomiędzyabsolutnym,niczymnieuwarunkowanym,niezmiennym
odwiecznymbytem(analogicznymdobytuparmenidejskiego)aświatemwielości,
zmiennościiróżnorodnościpostrzeganymwdoświadczeniu.Wszkoleadwaity,która
jakkażdyindyjskisystemjestostateczniesoteriologią,głównynaciskprzypróbieroz-
wiązaniategoproblemuzostajepołożonynaanalizęsamegoaktupoznawczego,gdyż
towwynikubłędnegonałożeniarzeczywistościprzedmiotowejnapodmiotowąwyła-
niasięświatdoświadczalny,atoskutkujeuciążliwymwikłaniemsięwsansarę.Wy-
zwolenie–moksza–jestrozumianejakowynikbezpośredniegorozpoznania,jako
wglądwnaturęrzeczywistości.
Jedynieoczystejświadomości–satmożemypowiedzieć,żenaprawdęistnieje.
Jednakojejprzejawach,korelatach,niemożemypowiedzieć,iżnieistnieją,gdyż
zniejwłaśniewypływają,ichsensownośćjestuwarunkowanabytemsamoistnym,
zatem„istniejąinieistnieją”zarazem.Nieprzesądzamywtensposóboichcharakterze
metafizycznym,tylkoopisujemyjezewzględunasamprocespoznawania.Podokona-
niuredukcjipozostajeczystaświadomośćjakoresiduum,natomiastsamświatrealny
właściwieznikazpolawidzenia,pozostajątylkosensyświata,sensyrzeczy.Antycy-
pacjitakichrozwiązańbędziemyposzukiwaćwtekstachśruti,wUpaniszadach.
Wszystkiedarśanybramińskie,konstruującstrukturęswoichsystemówfilozoficz-
nych,odwołująsiędopojęćbądźjużukształtowanych,bądźjeszczeniewpełnejfor-
miezaprezentowanychwkanonieśruti.Tezatajestotwarcieprzyjętymzałożeniemna
gruncietradycjiindyjskiej,weryfikowanymwtrakciekrytycznychbadańfilozoficz-
nych.Ale–cojestpowszechniewiadome–rozstrzygnięciaposzczególnychszkół
częstodiametralniesięróżniącodozałożeńontologicznych,choćodwołująsięczęsto
dotychsamychtekstówbądźnawettychsamychichfragmentów.Dlategoniezwykle
