Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Dlaczegoistniejeraczej„Ja”niż„to”?OntologiapodmiotuwUpaniszadach
tuchyen˜bhvapihitaÕyad˜sŸt
tapasastanmahin˜j˜yaitaikam
(3).
Tonapoczątkuistniałojakociemnośćokrytaciemnością,
Towszystkodookołajakowodaniezróżnicowana
To,comiałopowstać(
˜
bhu)istniałojakootoczonepustką.
Tojednonarodziłosięzmocyżaru.
21
Początkowesłowatejstrofysąkontynuacjąwcześniejszychrozważańdotyczących
opisubytupierwotnego,gdyżmamytupowtórzonyschematidamagre
˜
s
Ÿ
t.Pojawia
siętusłowo„ciemność”–tamas,dookreśloneprzezsformułowanietamas
˜
g
¨¹
ham–
okryteciemnością,skrytezaciemnością.Taciemnośćzostajeprzyrównanadonie-
zgłębionejwody,wktórejniemożnabyłoniczegowyróżnić;znówpojawiasiętermin
praketa–znak,szczególność,znakrozpoznawczy.Frazętęmożnainterpretowaćza-
sadniczonadwasposoby.Pierwszy,najbardziejoczywisty,toprzyjęciepojęciatamas
jakosymbolubrakuświatła,wiedzy,poznania.Aleówtamasjestokrytytamasem,
ciemnośćskrywaciemność.Wskazujetonabrakpoznania,ażewszystkoodbywasię
wobrębiepierwotnejJedni,tojakbynabraksamopoznania.Jesttoprzyrównanedo
niezgłębionej,ciemnejwody,amorficznej,pozbawionejświatłamasy.Możnawtym
miejscuponownieskonstatować,iżbrakpoznaniajestrównoznacznyzbrakiemsamo-
poznania,samookreślenia.Dotego,comożeoznaczaćtakonstatacja,powrócęwpóź-
niejszychrozważaniach.
Drugamożliwośćinterpretacjipojęciatamasbędziemożliwapoomówieniusche-
matukosmologicznegowUpaniszadach.Termintamaswobrębiefrazyidamagre
˜
s
Ÿ
t
występujewkanonieraz,itowpóźniejszymtekście–wMaitri.
Omawianatrzeciastrofahymnujestkluczowadlaschematukosmogonicznego.
Wtejwłaśniestrofiemamyprzejścieodwymiarurzeczywistościdenotowanejprzez
pochodneodrdzeniaas–istnieć–dorzeczywistościdenotowanejprzezpochodne
rdzeniabh
¨
–stawaćsię–iinnychrdzeniczasownikowychobrazującychdynamiczny,
dającyująćsięwkategoriepoznawczeaspektrzeczywistości.Owapierwotna,niezróż-
nicowanajednośćzaczynawykazywaćoznakipotencjalnegozróżnicowania.Pojawia
sięzapowiedź,żecośmapowstać.To,comapowstać–
˜
bhu,comasięprzejawiać,
byćrozpoznawalnymipoznawać,jeszczejestwstanieistnienia–
˜
s
Ÿ
t,czylijeszcze
wciążprzynależydowymiarupierwotnego.Potencjalnadynamikaizmianainherentnie
tkwiąwnaturzebytupierwotnegoijeżeliniemożemygoadekwatnieokreślić,gdyż
postrzegamygojakoniezróżnicowanąjedność,świadczytojedynieoniemożności
rozpoznaniajegonatury,anieprzesądzaoistociesamegobytu.
Wymiarrzeczywistości,istniejącyjakoniepoznawalnyprzezjakiekolwiekkatego-
rie,jestwszytkim–sarvam
˜
idam.Jeżeliautorhymnupróbujeorzekaćotymwymia-
rzenieprzejawionym,toużywaparadoksalnychsformułowań,którewskazująnapo-
tencjędoprzejawianiasięiróżnicowania.To,comapowstać,nastąpić,zostaje
wyrażoneterminem
˜
bh
¨
.Terminówmożnainterpretowaćnadwasposoby,zjednej
stronyjako
˜
bh
¨
–to,comabyć,to,comapowstać,jaki
˜
bhu–to,cojeszczenie
powstało.Wydajemisię,iżmożnasiępokusićotakąinterpretację,żetedwa,tak
sprzeczne,znaczenianietylkosięniewykluczają,aleteżuzupełniają.Znamienne,iż
termintenpochodziodrdzeniabh
¨
,któryjestkluczowym–jaktowielokrotniemówi-
