Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Wprowadzenie
comadużeznaczeniedlakształtowaniatożsamościetnicznejlubwrogichdziałańwy-
mierzonychwjakąśgrupę.Dyskursobejmujecodziennąrozmowę,sposobykomuni-
kacjiwurzędach,artykułyprasowe,debatyparlamentarneitd.Dyskurspublicznyza-
wężatękategoriędowypowiedzipublicznych.Wydajesiębowiem,żesferadyskursu
publicznegomawyróżnioneznaczenie,gdyżwniejreinterpretuje,przekształcaitwo-
rzysięnowesposobywyrażaniaindywidualnychprzekonań,uprzedzeńiemocji.Użyt-
kownicyjęzykaczerpiązniejleksykę,sposobyargumentacji,źródłalegitymizacji(wy-
powiedziautorytetów)itd.
Analizującdyskurspubliczny,musimyzwrócićuwagęnanadawcówkomunikatów,
media(kanałyprzekazu)orazodbiorcówkomunikatów.Interesująnasprzytymokre-
śloneaudytoria,anieposzczególneosoby.Mówiąconadawcach,zwracamyuwagęna
ichpamięćspołeczną,stereotypyiuprzedzenia,miejscewstrukturzespołecznej,tra-
jektoriebiograficzneigrupowe,alenieinteresujenaskategoriamotywu,czylinp.nie
jestważne,czydziennikarz,którypiszeantysemickiartykuł,jestnegatywnienastawio-
nydoŻydów,aleto,jakikomunikatrzeczywiściewytworzył.Niejestistotnetakże,czy
tendziennikarzmaświadomość,żejegotekstjestantysemicki–analizadyskursu
zwracauwagęnadeterminująceaktorówspołecznychobiektywnestrukturydyskur-
su.Analizującsytuacjęodbiorcykomunikatów,podobniezwracamyuwagęnajego
obiektywnewyznacznikipozycji.Ważnejestprzytym,jakwświetlewłasnejwiedzy
podręcznej,zasobówleksykalnychczynastawieńzinterpretujeontekst,anie,jakten
tekstobiektywniezinterpretujeekspert.Jeżelijakiśtekstjestpowszechnieodbierany
jakoantysemicki,tojesttofaktspołeczny,którymusibyćwanaliziedyskursubrany
poduwagę.Niemożnamówićowyraźnejgranicymiędzynadawcamiaodbiorcami
komunikatówwprocesiespołecznym–każdyjestnadawcąiodbiorcąwzależnościod
kontekstu.
Dyskurspublicznysłużyrównocześniekształtowaniuiwzmacnianiutożsamości
narodowej,naktórąskładająsiętakżeróżnorodnestereotypyiautostereotypy(sze-
rzej:Wodakiin.2003).Niemożnaprzekazustereotypówwdyskursiepublicznympoj-
mowaćjakoczegośsamegowsobienegatywnego–przekazmitównarodowych,naro-
dowejinterpretacjihistoriipowszechnej,wyobrażeńocechachnarodutopodstawa
kształtowaniatożsamościgrupowej.Onegatywnychfunkcjachkomunikatudecyduje
–opróczjegotreściistruktury–konkretnykontekstspołeczny.
Dyskursmaokreślonąstrukturę,naktórąskładająsięokreślonetematy(proble-
my,wątki),któreogniskująuwagęuczestnikówdyskursuisąstałymelementempro-
blemówporuszanychwramachdyskursóworazodsyłajądowieluinnychtematów
(niektórenamocyarbitralnychpowiązańsą„implikowane”jakokoniecznetezy,inne
poprostuprzywoływanejakomożliwerozwinięciatematu).Tekluczowetematymoż-
naokreślićjako„zwornikidyskursu”.Zatemtodyskursniesietreściisposobyartyku-
lacjikonstytuującenasząwizjęświata.Ponieważstrukturadyskursu(siećzworników)
odpowiadastrukturzepamięcispołecznejnadawcówiodbiorców,więcpewnezwor-
nikiodsyłajądozasobówkapitałukulturowego,społecznego,naukowegoisymbo-
licznego(kategoriePierre’aBourdieu)wświeciespołecznym.Temattraktującynp.
omartyrologiidanejgrupymożemobilizowaćodbiorcówkomunikatówilegitymizo-
