Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1
Aksjologia,prakseologiaiideologia
WpoczątkacherynowożytnejMicheldeMontaignedawałwPróbachwyraz
niezadowoleniuzkondycjiprawa,prawnikówiwymiarusprawiedliwości.Pytał:
nczymożebyćcośosobliwszego,niżwidzieć,iżcałyludobowiązanyjestdopo-
słuszeństwaprawom,którychnigdyniesłyszałaniniezrozumiał;związanywe
wszystkichsprawachdomowych,małżeństwach,donacjach,testamentach,kupnach
isprzedażachregułami,którychniemożeznać,ileżeniespisanoichaninieogło-
szonowjegojęzyku,iktórychprzetozkoniecznościmusikupowaćwytłumaczenie
ipraktykę?ZgołaniejesttowedlemądregomniemaniaIzokrata,któryradzikró-
lowi,abyhandelinegocjacjebyłymiędzypoddanymiwolne,swobodneidające
zyski,kłótniezasięizwadyuciążliweiobłożonedotkliwympodatkiem.Osobliwy
zaistepomysł,abysamąsłusznośćuczynićprzedmiotemfrymarkiidaćprawom
cenętowaru!(ł)Imatentowartakwielkiobieg,iżtworzysięwpaństwieczwarty
stanludzi,trudniącychsięprocesami,przeciwstawionytrzemdawniejszym:kościo-
ła,szlachtyiludu”(Montaigne1915,71).
Francuskihumanistawyrażałwtensposóbrozczarowaniestanemprawawswo-
imkraju,alejednocześniewypowiadałmyślogólniejsząibardziejuniwersalną.
Dostrzegał,żewbrewideologicznymzapewnieniomipolitycznymproklamacjom
możliwajestparadoksalnasytuacja,wktórejprawodajeswoimadresatomgwa-
rancjerozmaitychuprawnień,aciitakniesąwstanieztychuprawnieńkorzystać.
Będącuprawnieni,pozostająrówniebezbronniwobecpaństwa,jegourzędników,
innych,możniejszychibogatszychobywateli,jakgdybyprawawogóleniebyło
(por.Fontana2003,307-308).
Bezpretensjidoformułowaniaostatecznejdefinicji,stanopisywanyprzez
Montaigne’amożnanazwaćprawnądeprywacjąlubniedostępnościąprawa.Jestto
sytuacja,wktórejjednostkichciałyby-lubwświetlerozsądnychkryteriów:powin-
ny-korzystaćzinstrumentówiinstytucjiprawnych,takichjakumowy,testamenty,
pozwyczysprzeciwy-alenieczyniątegozprzyczynprzynajmniejczęściowo
niezależnychodobiektywnejtreścisamegoprawa.
Prawnadeprywacjajestoczywiściepowszechnym,codziennymzjawiskiem.Mo-
gąjąwywoływaćróżnorodneokoliczności,dobrzeznanezwłaszczawspołeczeń-