Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Aksjologia,prakseologiaiideologia
35
problemywzwiązkuzpostulatemszybkiegoisprawnegodziałaniasądów.Po-
wszechnieznanesą:przewlekłośćpostępowaniasądowego,narastającezaległości
wsądach,niedostatecznewyposażeniesądów,takżewetatysędziowskie”(Skrzyd-
ło2013;cyt.zaSadowski2016,30).Ponadtouznajetozjawiskozanwieloaspek-
towe”,tojestmającewymiarprawnyiekonomiczny,przedewszystkimsprzeczne
zkonstytucyjnymigwarancjamiprawadosądu(Sadowski2016).
Podobniejestwprzypadkuprogramówpoprawydostępudoprawaprzezbudo-
wanieinstytucjiwymiarusprawiedliwościwkrajach,wktórychichwcześniejnie
było.Pokazująone,żepoleganienaprzekonaniu,iżdlazagwarantowaniadostępu
doprawawystarczysamoformalneutworzeniesądów,jestprzejawemmyślenia
magicznego.Bolesnychtegoprzykładówdostarczająpróbytworzeniasystemurzą-
dówprawawjurysdykcjach,gdzietakiprogramforsowano,mimożeniebyłopo-
trzebnychdotegozasobów.DobrymprzykłademmogąbyćdziałaniaONZ,USAID
czyBankuŚwiatowego,któremimopodejmowanychpróbniedoprowadziłydo
skutecznegoustanowieniagwarancjiprawadosąduwniektórychkrajach,zato
wywołałyzagrożeniedlademokracji(SoussaSantos1999),motywowaływytwo-
rzenienieformalnychmechanizmówrozstrzyganiasporów(Jackson2011)lubnie
wywołałyżadnegoefektu(Faundez2009).
Zdrugiejstrony,nawetwpełnisprawnesądyniezawszerealizujądyrektywę
zwiększaniadostępudoprawa.Niektórepatologiewymiarusprawiedliwości,głów-
niearbitralnośćiniezrozumiałośćdecyzjilubnadmiernyformalizm,zwłaszczawy-
korzystywanyjakosposóbnaposzerzaniezakresuwłasnejwładzy,istotniegoogra-
niczają.Matodyskursywneodzwierciedlenienaprzykładwzarzutachaktywizmu
sędziowskiegoinjudycjalizacjipolityki”.Odnosisięjedosytuacji,wktórychsądy
wyręczająciałademokratycznewurządzaniużyciazbiorowego(Vallinder1994).
Przeciwkowymiarowisprawiedliwościopierającemuswojąlegitymizacjęnaspe-
cjalistycznejwiedzyietosiezawodowym,aniepowszechnympoparciu,wysuwa
siętuzarzuttechnokratycznejniedemokratyczności,jeślinie-autokratyzmu.
Jeszczeinnąprzeszkodąwkorzystaniuzinstytucjiwymiarusprawiedliwości
mogąbyćupowszechnionenastawieniaobywateli.Wymienioneokolicznościpo-
lityczne,instytucjonalneiorganizacyjne-iliczneinne-mogą,wdrodzeswoistej
sedymentacji,kształtowaćpublicznepostrzeganiewymiarusprawiedliwości,znie-
chęcającdopowierzaniaswoichlosówsądom,nawetjeżeliustanąformalneipoli-
tycznepowody,bytegonierobić(por.Skąpska2011).Brakzaufaniadotychinsty-
tucjimożeteżwynikaćzczynnikówirracjonalnychalbokulturowych.
Jużtylkotychkilkaprzykładówpokazuje,żedostępdoprawarozumianyjako
dostępdosądutoformułatyleżfundamentalna,comyląca.Niechodzitylkoogór-
nolotnąfrazeologięaktówkonstytucyjnych,leczotrywialnyfakt,żekiedysięjej
używa,wistociemówisięodwóchrzeczachnaraz.Zjednejstrony,stworzenie
obywatelomformalnegodostępudosąduniejestaktemczystoperformatywnym,
któryspełniasięprzezsamfaktdokonania.Wymagamobilizacjiinnychzasobów,
