Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Wstęp
Osobnerozdziałypoświęconetymdwuautoromwskazywałyby,żeprzyznaje-
myimstatuswyróżniającyspośródogółudziewiętnastowiecznychpisarzydekla-
rującychzbliżonepoglądy.RównoczesnaprezentacjazapatrywańKogślniceanu
iHeliadego-Rśdulescuniejakoprzyokazjioraznamarginesieogólnychrozwa-
żańnatematcharakteruprzemian,jakieówcześniezachodzą,możenarazićnasna
zarzutdokonanianiecałkiemzrozumiałychrozgraniczeńwartościujących.Wy-
jaśnijmywięc,żedokonanyzabiegjestwyrazemnaszegoprzekonaniaoistnieniu
istotnychróżnicwstosunkuwymienionychautorówdoideologiizachowawczej.
Kogślniceanujakohistorykipisarzżywiniewątpliwiesympatiekonserwa-
tywneiniewahasięichwyrazić;wtedyjednak,gdyangażujesięjakoczynny
politykpostroniedziałańreformatorskichksięciaCuzy,przeprowadzonychzpo-
gwałceniemistniejącegoporządkuprawnego,zaprzeczazachowawczejzasadzie
wyższościtego,cojużjest,nadtym,comożezaistniećwrezultaciezmiany.Rów-
nieistotnyznaszegopunktuwidzeniajest,maskowanyretorykąpatriotyczną,
brakzainteresowaniadoktrynalnymiaspektamiustanawianegozjegowłasnym
udziałemporządkukonstytucyjnego,couczynnegopolityka,jakimwpewnej
chwilisięstaje,musisprawiaćwrażeniechwiejnościprzekonań.Heliade-Rśdu-
lescuzaś,tenzawiedzionywswojejmiłościdoluduutopijnywizjoner,porusza
siępoobrzeżachkonserwatyzmu,nigdyjednakniewykraczapozaobawęprzed
anarchią,którajestgłównymmotywemdokonywanychprzezeńwyborówideo-
logicznych.
MaiorescuiEminescu,przeciwnie,podejmująwysiłekstworzeniadoktry-
nalnejalternatywydlaadaptowanychdolokalnychwarunkówrozwiązańli-
beralnych.Pierwszyznich–świadomyzwiązkówmiędzykulturąmaterialną
iumysłową–formułujetezęo„formachpozbawionychtreści”idokonujepio-
nierskiejanalizyzjawiskaimitacjinapoziomieideiorazinstytucjiwwarunkach
nierównowagicywilizacyjnej,dającpoczątektzw.orientacjikrytycznejwkul-
turzerumuńskiej,którakwestionujekorzyścipłynącezprostejsubstytucjiwar-
tości11.EwolucjapoglądówMaiorescuzmierzaodumiarkowanegooptymizmu
codomożliwościzastosowaniawwarunkachlokalnychwzorcówniemieckich,
opartychnarespekciedlapaństwa,dyscyplinieimechanizmachmerytokracji,do
przekonaniaokoniecznościzachowaniawartościwspólnotowychwynikających
ztradycyjnychwyobrażeńsymbolicznych,przyzwyczajeńiprzesądówwrozu-
mieniuEdmundaBurke`a.Uważnalekturajegotekstów–wtymtakżekore-
11
Karierategopojęciabudziwielekontrowersji.ZażyciaMaiorescukojarzonezkrytykąforsownej
modernizacjiisceptycyzmemodnośniedopotrzebyiszansprzemianspołecznych,któreuczyniłyby
zRumunii„drugąFrancję”,przezpotomnychzostajeutożsamionezpostawąbędącązaprzeczeniem
łatwegooptymizmu,samozadowoleniaibezrefleksyjnejidealizacjiwłasnychdokonań.Równocześnie
jednakorientacjakrytycznanigdynieprzekształcasięwtrwałątendencjędoprzewartościowańeste-
tycznychikulturalnych,ibiernieuczestniczywkolejnychodsłonachzbiorowegomisteriumwokół
tzw.wartościnarodowychorazdziełiautorów„klasycznych”.
