Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
Wstęp
WodróżnieniuodMaiorescu,Eminescuniewierzywpostępinieakceptuje
scjentyzmu,niejestteżjedynieantropologicznymsceptykiem,jakzałożycielru-
chumłodorumuńskiego,alepesymistąwychowanymnafilozofiiSchopenhauera,
gorączkowoposzukującymmetafizycznegoideałujakouzasadnieniadlaludz-
kiejegzystencji14.Wszelkiezłozaczynasiędlańwrazzrewolucjąikulminuje
wdemokracji,będącejwcieleniemporządkusprzecznegoznaturą.Wbrewna-
ukomRousseau,Locke`aiHobbes’a,awzgodziezArystotelesem,Eminescu
traktujeporządekspołecznyjakonaturalny,niepodlegającyumowie.Człowiek
naturalnyjestwedługniegozdefinicjiistotąspołecznąjakoczłonekwspólnoty
ludzkiej,przypominającejswąorganizacjąperfekcyjnośćpszczelegoroju.Nie
możewięcdziwićwybórwzorcaśredniowiecznegoopartegonajasnookreślonej
strukturzehierarchicznej,gwarantującejkażdemuzczłonkówwspólnotymiejsce
odpowiedniedlajegostatusu,niezmienneiprzewidywalne.Towyrazniezado-
woleniazpłynnejteraźniejszości,zdominowanejprzezzmianę,iposzukiwania
jużnietylealternatywydlaniej,ileidealnegopunkuodniesienia,potwierdzający
tezęBrunetière`a,iżpróbywymyśleniaideałutodomenapesymistów15.Kolejna
fazawrozumowaniuEminescuokażesiędecydującadlajegopoglądów:wnaro-
dzierozumianymjakowspólnotaquasi-plemiennadostrzegaideałjedynygodny
materializacjiicelrozwojuhistorycznego;rezultatemjestformaeklektyzmu,łą-
czącapoglądyHeglaiHerdera.Warunkiemistnieniaiprzetrwaniadlanaroduet-
nicznego,widzianegojakobytsamoistny,jesttradycjanarzucającadawnyporzą-
dek,pozbawiającamożliwościwyboru.Skorozaśzmianaoznaczakonieczność
dokonywaniawyboru,poetaodrzucamodernizację,uznającjązazagrożeniedla
narodowejegzystencji.
WiarawnaródzyskujeuEminescuwymiarniemalżereligijny,zastępując
głębsząrefleksjęnadspołeczeństwem.Poetadeklarującynienawiśćdonie-
udanychbohaterówczasówmuwspółczesnych,stworzonychprzezrównie
nieudaną,niedokończonąrewolucję,wyczekujedaremnienowychherosów,
którzymielibyuratowaćnaród.Romantycyniemieccymoglijeszczewierzyć
wszczególnąrolępoetyprzewodnika;nowoczesnośćjużtakiejszansyostatnie-
muromantykowiEuropyniedaje.Eminescuzdajesięjednaktegoniezauważać,
awjegomyśleniupoetatriumfujenadideologiem.Dlategowybieranaród,anie
społeczeństwo,umieszczamoralnośćprzedprawem,głosipochwałęinstynktu-
14
Różnicawujęciufilozoficznymprzezautorówrumuńskichkwestiipostępu,wyraźnaaczkolwiek
nigdyniewyrażonapolemicznie,przypomina,obecnąniemalwtymsamymczasiewkulturzefrancuskiej,
kontrowersjępoglądowąwrelacjachP.BourgetaiF.Brunetière`a,zktórychpierwszyuważałpesymizm
zaprzejawbrakuideałów,adrugizauprawnionąmoralniereakcjęnaprogresywizmiscjentyzm.Por.
CompagnonAntoine,LesantimodernesdeJosephdeMaistreàRolandBarthes,Paris2005,s.85.
15«Cesontlespessimistesquiontinventél`idéal;lesoptimistesonttoujoursétécontentsdela
réalité»,Lescausesdupessimisme[w:]„Revuebleue”,30.01.1886;cytujemyzaCompagnonA.,
op.cit.,s.84.
