Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.Pojęciespecyficznychzaburzeńczytaniaipisania–problemy
definicyjne
Istniejewieleaktualnychdefinicjidysleksji(wszerokimznaczeniutegosłowa),często
wzajemniesięuzupełniających(por.Rice,Brooks,2004),opracowanychzarównoprzez
naukowców,jakipraktykówzajmującychsięomawianymzagadnieniem.WedługKrasowicz-
Kupis(2008a),wobszarzespecyficznychtrudnościwczytaniuipisaniumożnawyróżnićtrzy
podstawowekryteriaczyperspektywydefiniowania.Obecneniemalwewszystkichdefinicjach
kryteriumrozbieżnościopierasięnaniewspółmiernościmiędzyrzeczywistymiosiągnięciami
szkolnymiawynikamiprzewidywanyminapodstawiedanegopoziomuintelektualnegolubwieku
chronologicznegojednostki.Jużnajwcześniejszeopisydysleksji(wówczasokreślanejterminem
„wrodzonaślepotasłowna”–
congenitalwordblindness
)sformułowaneprzezlekarzyMorgana
iHinshelwooda(Critchley,1970),podkreślaływyraźnąrozbieżnośćpomiędzyuporczywym
brakiempostępówwnauceczytaniaawysokimpoziomeminteligencjiiwzmożonymiwysiłkami
edukacyjnymi.Wymienieniautorzyprzypisywaliobserwowanetrudnościprzyczynom
biologicznym,neurologicznymiwrodzonym.PonadtoHinshelwood(1907;za:Beaton,2004),
analizującprzypadekczterechchłopcówzdysleksjąnależącychdotejsamejrodziny,proponował
rozróżnienieprzypadków„wrodzonejślepotysłownej”isytuacji,wktórejtrudnościwuczeniusię
czytaniawspółwystępujązogólnieniskimpoziomeminteligencjiifunkcjonowaniapoznawczego.
Postulattenodpowiadakolejnemukryterium–wyłączania,koncentrującemusięnaeliminowaniu
zpoladefinicyjnegospecyficznychtrudnościwczytaniuipisaniuzjawisk,któredoniegonie
należą,np.trudnościwuczeniusięwynikającychzADHDlubupośledzeniaumysłowego.Ostatnia
perspektywa,nazwanakryteriumheterogeniczności,zakładaistnieniewyraźnychiodmiennych
typówspecyficznychtrudnościwczytaniuipisaniu.
Definicjespecyficznychtrudnościwczytaniuipisaniu,począwszyodlat70.–80.,podkreślają
rolęzaburzeńjęzykowychwpatomechanizmieicharakterystyceobjawowejanalizowanego
syndromu.PsycholingwistycznakoncepcjaKrasowicz-Kupis(2001)odwołujesiędopojmowania
czytaniajakoformyporozumiewaniasięjęzykowegoiwskazujenakoniecznośćkształcenia
szerokorozumianychfunkcjijęzykowychwterapiispecyficznychtrudnościwczytaniuipisaniu.
Wostatnichlatachpróbęzdefiniowaniasyndromuspecyficznychtrudnościwczytaniuipisaniu
napodstawieanalizydostępnejliteraturypodjąłSzczerbiński(2007).Definicjatapozwala
diagnozowaćspecyficznetrudnościwczytaniuipisaniuwzasadzienakażdympoziomierozwoju
intelektualnego,włączniezestwierdzonymupośledzeniemumysłowym(IQ<70,choćautor
odradzaformułowanietakiejdiagnozyzewzględówpraktycznych).Pozostajetowsprzeczności
zwiększościąhistorycznychiwspółczesnychdefinicjiopartychnakryteriumrozbieżności,
podkreślającychspecyficznośćomawianychzaburzeń,orazzkryteriamidiagnostycznymi
zawartymiwmiędzynarodowychklasyfikacjachmedycznych(ilorazinteligencjiniemożebyć
niższyniż70),np.DSM-IV-TR(2000)czyICD-10(2000;1998).Szczerbiński(2007)uważa,
żewspółwystępowaniespecyficznychzaburzeńczytaniaipisaniazinnymitrudnościami
izaburzeniamirozwojowymi,zwłaszczazaburzeniamijęzykowymi,motorycznymi,trudnościami
wuczeniusięarytmetykioraznadpobudliwościąpsychoruchową(ADHD),jestraczejregułąniż
wyjątkiem.Sugeruje,żediagnozastwierdzającalubwykluczającaspecyficznetrudności
wczytaniuipisaniupowinnabyćuzupełnionakompleksowądiagnoząpedagogiczną,dokładnie
opisującąspecjalnepotrzebyedukacyjnejednostkiorazuwzględniającąmotywacjęimocne
strony.Uwagitewłączająsięwewzględniepopularnynurtempiryczny,wskazujący
napowszechnośćwspółwystępowaniazaburzeńrozwojowych.Takzwanakoncepcja
comorbidity
,obecnawliteraturzeconajmniejodlat90.,zostałaspopularyzowanaprzezFrith
(2008).
Analizującdefinicjeopracowywaneprzezbadaczyipraktyków,możnazauważyć,żenaukowo
dążąonizpowodówmerytorycznychimetodologicznychdojaknajwiększejprecyzji,zawężają
zakresznaczeniowyanalizowanychpojęć.PrzykładowoSnowling(2000)stwierdza,
żespecyficznetrudnościwczytaniuipisaniutozaburzenierozwojowewpływającegłównie
nazdolnośćuczeniasięczytaniaipoprawnegopisania(
spelling
).Podstawowydeficytdotyczy
przetwarzaniafonologicznego(przetwarzaniamowy)ijestwynikiemsłabowykształconych
reprezentacjifonologicznych.Natomiastdefinicjepraktykówzregułyszerokowyjaśniajądane
zjawisko,uwzględniająpoziombiologiczny,poznawczyibehawioralny(obserwowane
symptomy).WPolscedużywpływnarozumieniezjawiskaspecyficznychtrudnościwczytaniu
ipisaniuwywarłoklasycznejużopracowaniesformułowanenakongresieŚwiatowejFederacji
Neurologóww1968roku(Critchley,1970:11),charakteryzującedysleksjęjako
[...]zaburzenie(disorder)manifestującesiętrudnościamiwnauceczytania,mimostosowaniakonwencjonalnych
metodnauczania,normalnejinteligencjiisprzyjającychwarunkówspołeczno-kulturowych.Jestspowodowana
