Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1
Terminologiaidefinicjespecyficznychzaburzeńczytania
ipisania
1.1.Pojęciespecyficznychzaburzeńczytaniaipisania–problemy
terminologiczne
Analizującproblemspecyficznychzaburzeńczytaniaipisaniauosóbdorosłych,wartozwrócić
uwagę,żepierwszeobserwacjedotyczącedysleksjiidysortografiipoczynionowłaśnie
udorosłych,którzyutracilijużrozwiniętąumiejętnośćczytaniaipisanianaskutekogniskowego
uszkodzeniamózgu(aleksjaiagrafia).Dlategoteżsamtermindysleksja,zaproponowanyporaz
pierwszyw1887rokuwmonografiiniemieckiegoprofesoraBerlinazatytułowanej
EineBesondere
ArtderWortblindheit/Dyslexia
(Critchley,1970:2),odnosiłsiępierwotniedonabytych
(organicznych)zaburzeńwczytaniu,występującychuwcześniejpoprawnieczytającychosób
dorosłych.Abyodróżnićtenrodzajdeficytówodzaburzeńczytaniaudzieci,pojawiającychsię
odsamegopoczątkunaukiposługiwaniasięsłowempisanym,azatemutrudniającychzdolność
nabyciatychumiejętności,dooryginalnegoterminu,jakpodajeBogdanowicz(1983),dodano
takieokreślenia,jak:„specyficzna”,„konstytucjonalna”,„wrodzona”lub„rozwojowa”,przyczym
toostatniezostałoupowszechnioneprzezCritchleya(1970).Jednakpomimofaktu,żepojęcie
dysleksjifunkcjonujewliteraturzeprzedmiotuibadaniachnaukowychodponad100lat,nie
osiągniętodotychczasjednomyślnościterminologicznejczydefinicyjnejwodniesieniudotych
zaburzeń(por.Rice,Brooks,2004;Poole,2003).Dyskusyjnesąrównieżlicznekoncepcje
natematetiologiiipatomechanizmuomawianegosyndromu.
Możnazauważyć,żeróżnicepomiędzyterminologiąamerykańskąieuropejskązaznaczająsię
jużwodniesieniudoklasytrudności,doktórychnależąspecyficznezaburzeniaczytaniaipisania,
wchodzącewskładwiększejgrupyzaburzeńuczeniasię(Kirbyiin.,2008;Nicolson,Fawcett,
2008;Bogdanowicz,2004a,c;2000;1994;Rak,2007;ReidLyon,Shaywitz,Shaywitz,2003;
McLoughlin,Leather,Stringer,2002).Reason(2008)podaje,żedyskusjeterminologiczne
podejmowaneodlat70.i80.ubiegłegowiekuniezależniewStanachZjednoczonychiWielkiej
Brytanii,krytycznieodnoszącesiędosamegookreślenia„dysleksja”,doprowadziłydoprzyjęcia
nazewnictwaopisowego.WStanachZjednoczonychopowiedzianosięzaokreśleniem,które
możnabyprzełożyćnajęzykpolskijako„niepełnosprawnośćwuczeniusię”1(
learningdisabilities
–LD),wprowadzonymw1962rokuprzezKirka(Reiff,Gerber,Ginsberg,1993),lub„specyficzna
niepełnosprawnośćwuczeniusię”(
specificlearningdisabilities
)2.WWielkiejBrytanii
przedstawicielesystemuoświatyzdecydowalisięnatomiastnatermin„specyficznetrudności
wuczeniusię”(
specificlearningdifficulties
).JakzauważaKrasowicz-Kupis(2008a),wkrajachUnii
EuropejskiejokreślenieLDstosowanejesttakżewodniesieniudozaburzeńniespecyficznych
(
readingbackwardness;gardenvarietypoorreading
),przyczymzregułyzagłównekryterium
„specyficzności”uznajesięnormęintelektualną.Ponieważjednaktermin„dysleksja”nadalbył
stosowanywdoniesieniachzbadańpoznawczychipsychomedycznych,atakżeużywany
powszechniewspołeczeństwie,woficjalnychdokumentachoświatowychwprowadzano
nazewnictwokompromisowe,np.„specyficznetrudnościwuczeniusię(naprzykładdysleksja)”.
Wedługklinicznejdefinicjizaburzeńwuczeniusię(
learningdisorders
albo
learning
disabilities
),opracowanejprzezAmerykańskieTowarzystwoPsychiatryczne(DSM-IV-TR,2000),
trudnościtediagnozujesię,kiedyrzeczywisteosiągnięciajednostkiwczytaniu,ekspresji
pisemnejimatematycepozostająniewspółmiernedoosiągnięćprzewidywanychnapodstawie
wieku,poziomuedukacyjnegoorazilorazuinteligencji.Ujęcietodośćklarownieklasyfikujezatem
wgrupiezaburzeńwuczeniusięzarównospecyficznetrudnościwnauceczytaniaipisania,jak
imatematyki.Wpiśmiennictwieświatowym,zwłaszczaamerykańskim,możnajednakzauważyć
pewnąniekonsekwencjęterminologiczną.Częśćdoniesieńprezentujewynikibadańianaliz
dotyczącychdośćheterogenicznejprzecieżgrupyosóbzzaburzeniamiwuczeniusię(
learning
disabilities
)jakocałości(np.Ryan,1994;OsgoodSmith,1988;Bruck,1987;Matthews,Anderson,
Skolnick,1987;Cohen,1986).Zdarzająsięsytuacje,kiedygrupękryterialnąstanowiązarówno
studencizespecyficznymitrudnościamiwczytaniuipisaniu,jakizdyskalkuliąizaburzeniami
wzrokowo-przestrzennymi(Pompian,Thum,1988).Winnychartykułachzkoleisformułowanie
LDużywanejestzamienniezwęższymterminem„dysleksja”(np.Shaywitz,Shaw,1988).
