Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zaburzeniamipodstawowychfunkcjipoznawczych,któreczęstouwarunkowanesąkonstytucjonalnie(Bogdanowicz,
2009b:23).
Definicjataniewspominajednakocharakterystycznymwspółwystępowaniuspecyficznych
zaburzeńwopanowaniupoprawnegopisania,nieumieszczatakżedysleksjiwszerszym
kontekściespecyficznychzaburzeńwuczeniusię.
ZespółbadaczyskupionyprzyMiędzynarodowymTowarzystwieDysleksji(International
DyslexiaAssociation–IDA)(ReidLyon,Shaywitz,Shaywitz,2003:2)ogłosiłw2003roku
definicję,którapostuluje,zawzorcemeuropejskim,stosowaniewęższejkategoriispecyficznych
trudnościwuczeniusięwmiejscezbytinkluzywnejiheterogenicznejkategoriitrudności
wuczeniusię.Starałsięrównieżuwzględnićnajnowsze,wiodąceteoriepoznawczeibiologiczne,
wprowadzającnowesformułowaniaterminologiczne.Zwracałponadtouwagęnaznaczeniebraku
płynnościwczytaniu–jednegoznielicznychsymptomówutrzymującychsiędowiekudorosłego.
Utrzymałkryteriumrozbieżnościwodniesieniudoinnychzdolnościpoznawczychiadekwatnej
metodynauczania(doprecyzowanejjednakjako„efektywna”,„niestandardowa”,cowskazuje
narozpoznanieiuwzględnieniespecjalnychpotrzebedukacyjnychosóbzespecyficznymi
trudnościamiwczytaniuipisaniu),jednakzwyłączeniemniewspółmiernejróżnicyzpoziomem
inteligencji.WpsycholingwistycznejdefinicjiMiędzynarodowegoTowarzystwaDysleksji
przyczynyspecyficznychtrudnościwczytaniuipisaniuupatrywanesąwpierwotnychdeficytach
fonologicznych,prowadzącychnastępniedoszerszych,wtórnychtrudności,np.zrozumieniem
czytanegotekstu.
Sądzimy,żewświetlekontrowersjiteoretycznychipraktycznychdotyczącychzasadności
stosowaniakryteriówrozbieżności,heterogenicznościiwyłączaniawdefiniowaniu
irozpoznawaniuspecyficznychzaburzeńczytaniaipisanianależyodwołaćsiędoobowiązującej
wEuropieklasyfikacjimedycznejICD-10(1998).Opróczprezentowanialistyobjawówtypowych
dlaspecyficznychtrudnościwczytaniuipisaniustawiaonawymógopóźnieniawdokładności
i/lubrozumieniuczytania(kategoriaF81.0:specyficznezaburzenieczytania,ewentualne
trudnościwpisaniumogątubyćjedynieobjawemtowarzyszącyminieoczekujesięwtym
zakresierówniedużegodeficytu)orazpoprawnegopisania(
spelling
)(kategoriaF81.1,
obejmującaspecyficznezaburzenieopanowaniapoprawnejpisowniwformieizolowanej)
oconajmniejdwastandardowebłędyprzewidywaniaponiżejpoziomuoczekiwanego
napodstawiewiekukalendarzowegoiogólnejinteligencji.Przyczymzarównoumiejętność
czytania,jakiIQ,sąocenianezapomocąindywidualnieprzeprowadzanychtestów,
standaryzowanychodpowiedniodowarunkówkulturowychisystemuedukacyjnego.Ponadto
zgodniezzaleceniamiICD-10najniższydopuszczalnypoziominteligencjiprzydiagnozie
specyficznychzaburzeńczytaniaipisaniawynosi70punktówwSkaliInteligencjiWechslera.
Wopisieuwzględnionesąwięczarównokryteriarozbieżności,jakiwykluczenia.Sądzimy,
żeprecyzyjneujęciepsychometrycznejestobecniecennewświetlefaktupojawieniasię
wostatnichlatachniezwykleogólnychdefinicjitychzaburzeń,zregułyopracowanychprzez
praktykówpracującychzosobamizproblememspecyficznychzaburzeńczytaniaipisania,
podającychnierzadkoobokdeficytówtakżemocnestrony,rzekomocharakterystycznedlaosób
zdysleksją.TakiepodejściewidocznejestmiędzyinnymiwdefinicjiEuropejskiegoTowarzystwa
Dysleksji(EuropeanDyslexiaAssociation–EDA:http://www.dyslexia.eu.com),wktórej
specyficznezaburzeniaczytaniaipisaniaokreślonesąjakoodmienność(
difference
),anie
trudnośćwnabywaniuumiejętnościczytania,poprawnejpisowniipisania,opodłożu
konstytucjonalnym4.Stwierdzenietojestjednakkontrowersyjneiogólnikowe,zwłaszczażesami
autorzytłumaczą,iżchodziwyłącznieo„różnicę”naniekorzyśćosóbzespecyficznymi
zaburzeniamiczytaniaipisania.Cowięcej,obecnośćwyższychumiejętnościizdolnościuosób
zespecyficznymitrudnościamiwczytaniuipisaniuwporównaniuzresztąpopulacjiniezostała
przekonującoudowodnionanaukowo.Dlategoteżprecyzyjnedefinicjepsychometrycznemogą
stanowićważnypunktodniesieniawrozważaniachteoretycznychirozwiązaniachpraktycznych.
