Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nekdozakresusamorządnościbyłróżny,ponieważprzedstawicieleklasnie-
posiadającychwidziaływpaństwiezabezpieczenieprzednadużywaniemwładzy
przezwłasnąklasęposiadającąiwzwiązkuztymopowiadałysięzaogranicze-
niemautonomii.Państwonieomieszkałowykorzystaćtychkonfliktówspołecz-
nychinarodowościowychdlazapewnieniaszczególnejpozycjiswojemuapara-
towiwładzydziękipodtrzymywaniuprzekonania,żestoionponadklasami
iponadnarodami1.
W1849r.zwyciężyłaliberalno-burżuazyjnakoncepcjasamorządu,apod-
stawowezasadyustrojugminy(obieralnośćjejorganów,swobodaprzyjmowa-
niaczłonkówgminy,samodzielnyzarządsprawamigminyijawnośćjejbudże-
tu)pierwszyijedynyrazwdziejachAustriizyskałystatusnormkonstytucyj-
nychwustawiezasadniczejz8marca1849r.Szczegółyustrojusamorządowe-
goznalazłyrozwinięciewprowizorycznejustawiegminnejokreślonejpatentem
cesarskimz17marca1849r.,wktórejmiędzyinnymirozróżniononaturalny
iporuczonyzakresdziałaniagminy,wprowadzonojednolityustrójdlagmin
wiejskichimiejskich,prawawyborczeopartenacenzusiemajątkowymprzy-
znanoobywatelomgminyipewnymgrupomprzynależnychdoniej,jakoorgany
gminyustanowionowydziałgminy(wybieranybezpośrednio),zwierzchność
gminy(wyłanianąprzezwydziałgminy)orazburmistrza(wybieranegoprzez
wydziałiwchodzącegowskładzwierzchnościgminy),wykluczonoistnienie
odrębnychobszarówdworskichjakojednostekadministracjipublicznej2.
Jednakzpowoduzawieszeniawykonaniaustawyustrójtenwogólenie
wszedłwżycie,astanprawnywprowadzonypismemgabinetowymz31stycz-
nia1851r.utrwaliłsię3iwpłynąłznacząconakształtkolejnejustawygminnej,
pozbawiającpostępowegocharakteru.Zasadyjednowioskowejgminywiej-
skiej,rozdziałuobszarudworskiegoigminywiejskiej,zróżnicowaniaustroju
gminwiejskichimiejskichorazwiększychimniejszychmiaststałysiępóźniej
stałymicechamiustrojugminywGalicji.Systemtenzmieniłcesarskipatent
ogminiez24kwietnia1859r.,którynigdyniewszedłwżyciewcałości,ale
wprowadziłniektórepryncypiapowtórzonepóźniejwpaństwowejustawie
gminnejz5marca1862r.Przepisyszczegółowemiałodoprecyzowaćustawo-
dawstwokrajowe4.
Wparlamencieaustriackim,któryuchwaliłustawęgminną,dominował
czynnikliberalno-burżuazyjny,toteżakttenopierałsięwznacznymstopniuna
ustawiegminnejz1849r.Koncepcjedemokratyczno-burżuazyjnew1862r.
straciłyswójradykalnierewolucyjnycharakter,czynnikikonserwatywnewyka-
1K.Grzybowski,Galicja1848-1914.Historiaustrojupolitycznegonatlehistoriiustroju
Austrii,Kraków-Wrocław-Warszawa1959,s.227-229.
2Tamże,s.229-234.
3WoparciuotopismowGalicjiogłoszonow1856r.tymczasowerozporządzeniapartyku-
larne.Patrz:O.Balzer,HistoryaustrojuAustryiwzarysie,Lwów1908,s.461.
4K.Grzybowski,Galicja1848-1914…,s.234-238.
28