Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Definicjakulturywujęciuuniwersalistycznymipluralistycznym
Definicjakulturywujęciuuniwersalistycznym
ipluralistycznym
47
Definiowaniekulturyniejestproste:DKulturatosemantycznemonstrum-może
miećprzemienniesenslaudacyjnyiobraźliwy,idealistycznyimaterialistyczny,wysoki
iniski,cząstkowylubglobalny,ekskluzywnyiekspansywny,alewewszystkichprzypad-
kachutrzymujewsobiesugestięszerokiegozasięguirozwoju”
80
.W1952r.amerykańscy
antropologowiekultury,AlfredLouisKroeber(1876-1960)iClydeKluckhohn(1905-
60),zredagowaliiwydalisławnysłownikśjednegohasłaujętegojednakwponad200
różnychdefinicjachkultury:Culture.ACriticalReviewofConceptsandDefinitions(Kultura.
Krytycznyprzeglądkoncepcjiidefinicji).Poponad60latachsłownikten,gdybygo
uzupełnićdefinicjamipowstałymipo1952r.,zawierałbyzpewnościąnieporównanie
więcejhaseł.Aleiliczbadefinicjipodanychwpierwotnymwydaniuwystarcza,bysię
przekonaćoogromnymzróżnicowaniuwrozumieniutegoterminu.Nieistniejebowiem
jedna,uniwersalnadefinicjakulturyichybawnajbliższejprzyszłościtakiejsięniedocze-
kamy.Stądniektórzyhistorycykulturyunikająpróbjejzdefiniowania.BohdanCywiński,
wswojejmonumentalnejpracyoszańcachkulturEuropyWschodniej,wyznajewprost:
DCotojestkultura,jakwiadomo,niewiadomo.Ilubadaczy,tyledefinicji.Podszedłemwięc
dotematuzchytrzezaplanowanąnaiwnością:poświęcająctejtematycecałąksiążkę,nigdzie
niepiszę,oczymkonkretniemowa.Iliczę,żeczytelnicyzrozumiejątobezkłopotu”
81
.
Zostawmyzatemtodefinicyjnemonstrumnauboczu.Bezwzględunaprefero-
wanądefinicję,októrejzachwilę,zauważmyjednakpodstawowądlanasdwoistośćjej
rozumieniawyrażającądwapodejściaokreślającejejfunkcjewewspółczesnymświecie.
Podejściepierwszemacharakteruniwersalistycznylubglobalistycznyitraktujekulturęjako
totalnedziedzictwoogółuludzkości,mającejednaklicznepodtypyiodgałęzienia.Wtym
podejściukulturaeuropejskaokazujesięczęściąiuczestnikiemprocesurozwojowego
całejludzkości.
Przeciwstawnejestpodejściepluralistycznelubrelatywistyczne,któregozwolennicy
uważają,żenieistniejejednauniwersalnakulturaludzka,istniejąnatomiastróżnekultury,
charakteryzującepojedynczerejony,narody,społecznościlubgrupyspołeczne,dodatkowo
zróżnicowaneprzedziałamiczasowymiczyepokamihistorycznymi.Wedługtejkoncepcji
kulturaeuropejskajesttylkojednązwielukultur,dodatkowozróżnicowanąkolejnymi
oddzielnymikulturami.
Uniwersalizmkulturyludzkiej,jakojedenzpierwszych,dostrzegłiuzasadniłw1860r.
niemieckietnografipsychologAdolfBastian(1826-1905).WswejpracyDerMenschinder
Geschichte(Człowiekwhistorii;1860),sugerował,byrozumiećkulturęjakoDpsychiczną
jednośćcałejludzkości”,awinnymsformułowaniu-jakoDzasadęjednościrozumuludz-
kiego”.ZdaniemBastianaludziebezwzględunato,jakąlokalnąkulturęreprezentują,
zachowująsiępodobniewpodobnychsytuacjach,wykazująpodobnedoświadczeniaegzy-
stencjalneicharakterswychosobowości.Decydujeotymuniwersalizmnaturyludzkiej,
80
D.R.Kelley,TheOldCulturalHistory,w:Historiography.CriticalConceptsinHistoricalStudies,ed.R.M.Burns,
London-NewYork2006,s.89.
81
B.Cywiński,DziejenarodówEuropyWschodniej.Szańcekultur,wyd.2,Warszawa2014,s.14.
