Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
58
DEFINIOWANIEEUROPY
Wielkiemuijegopróbieeuropeizacjikraju,czyKatarzynieWielkiejizałożonemuprzez
niąUniwersytetowiMoskiewskiemu,komentujeteżkrótkorozwójteatruwRosji.Aleipo-
zostałenarodysłowiańskie,jakpolskiczyserbskiiczarnogórski,niesąpomijane.Wprzy-
padkuPolskisporomiejscapoświęcaKlemmJagiellonom,aodpowiednieinformacje
znajdująsięwogólniejszychomówieniachposzczególnychzjawisk,np.religii,języka,
budownictwaczystroju.NiezapominaouniwersyteciewKrakowie.Niezawszesąto
jednakuwagi,zktórymizgodzilibyśmysiędzisiaj.
Naobiektywizmiebadańprowadzonychprzezwieluniemieckichhistorykówkultury,
pokolenia,doktóregonależelitakżefizykiantropologRudolfVirchovorazaustriacki
geografihistorykcywilizacjiFriedrichvonHellwald,cieniempołożyłsięrozwójpanger-
manizmuiniemieckiegonacjonalizmuorazpropagandowezaangażowaniewbismar-
ckowskiKulturkampf.Widaćtoszczególniewnegatywniezorientowanychanalizachroli
Kościołakatolickiego,awkonsekwencjikulturykrajówkatolickich,jakPolska:DKonflikt
międzybismarckowskimpaństwemaKościołemrzymskokatolickim[ś]podzieliłtermi-
nologiczniehistoriografiękultury(Kulturgeschichte).Osadzonyzarównowtradycjilute-
rańskiej,jakiwspółczesnejlaickiejpolityce,Kulturkampflat1870.zostałukazanyprzez
RudolfaVirchovajakowielkiezmaganiewinteresieludzkości,któregowyższymcelembyło
nietylkowyplenieniezespołeczeństwaiedukacjipozostałościrzymskiej(katolicyzmu),lecz
takżeutworzenienowoczesnego«kulturalnegopaństwa»-Kulturstaat,któremogłobydalej
wzmacniaćniemieckąjedność.SpołecznydarwinistaHellwaldużywałnawetbardziejagre-
sywnejobrazowości,mówiąco«uderzaniutoporemwiedzypozytywnejwdrzewowiary».
Mierzono,jakpisałKlemm,wdominacjęksięży(Priesterherrschaft),zpowoduktórych
«wolnynaród»zostałpodzielonywczasachnowożytnych.Jakpisał,byłtokontrastjak
międzydniemanocą,międzybarbarzyństwemifanatyzmem,kulturąihumanizmem[ś].
Wtensposóbniemieckanaukaprotestancka,odsyłającKościółrzymskidoklatkibarba-
rzyństwaiprzypisującsobierolękulturowegoprzywództwaorazdziedzictwopostępu
kulturowegojakoproduktukońcowegoewolucji,odrzuciłatradycyjnąrolęKościołapapie-
skiego,któryprzezstuleciauważałsięzaskarbnicęiprotektorakulturyzachodniej”
134
.
WtymbismarckowskimantykatolickimklimacieDrzekomybądźrzeczywistyteatralny
istaroświeckihabitusnarodowyPolakówstanowiłszczególniewdzięcznyobiektataków”
135
.
Niezależnieodwyrażanychkoncepcjiipoglądówrolęuczonychniemieckich
wrozwojustudiównadkulturąrozumianąwówczasgłówniejakokulturaeuropejskanależy
uznaćzawyjątkową.Wżadnyminnymkrajueuropejskimnieukazałosiętylecałościowych
historiikultury.Do1800r.ukazałosięwNiemczechconajmniej20dziełobejmujących
całokształthistoriicywilizacjieuropejskiej,dorokuzaś1900-ażok.100!
136
Wtymczasie
regularniewykładanohistoriękulturyna14niemieckichuniwersytetach,funkcjonowały44
towarzystwaocharakterzekulturoznawczym,otwartenietylkonanaukowców,lecztakże
nauczycieli,bibliotekarzyidziennikarzy,przyczymichczłonkamibyliczęstozwykli,co
światlejsiobywatele
137
.Wśródwybitniejszychautorówdziełpoświęconychhistoriikultury,
opróczwspomnianychwyżej,znaleźlisięm.in.GustavFreytag,KarlGrün,JohannJakob
134
135
Ibid.,s.108-109.
H.Orłowski,PolnischeWirtschaft,s.180.
136
Zob.D.R.Kelley,TheOldCulturalHistory,1996,s.107.
137
Ibid.
