Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Rozumienieipoznawaniewartości
21
tycznegostatusuwartościznajdujepotwierdzeniewsferzesocjologii,
wżyciunietylkojednostek,aleteżcałychgrupspołecznych.
Niejestto,rzeczjasna,jedynamożliwaklasyfikacjaróżnychsta-
nowiskwobecstatusuontologicznegowartości,np.wnaukachspołecz-
nychGerhardKloskawyróżniłpięćtypówrozumieniasłowanwartość”:
relatywistyczne,subiektywistyczne,relacjonistyczne,instrumentalne
ikulturowe.19
Wracającdoutrwalonych,zasadniczychpodziałów,należystwier-
dzić,żepierwszezewspomnianychstanowiskwyrażapoglądsubiekty-
wistów,którzyuważają,żenwartościsąkreowaneprzezczłowieka”.20
Innymisłowy,jakpiszeStanisławKamiński,nsubiektywiścinajczę-
ściejutożsamiająwartościzeświadomymprzeżyciemwartości,zsa-
mymwartościowaniem,zemocjonalnąreakcjąnacośalbozeskutkiem
tegorodzajuoperacji”,wartośćmożebyćprojekcjąpostawywobeccze-
goślubcechąprzedmiotu.21
PrekursoremsubiektywizmuwkwestiiwartościbyłProtagoras
zAbdery,którygłosił,żemiarąwszechrzeczyjestczłowiek.Zkolei
odDavidaHume’azaczynasięoddzieleniensferyrzeczykonkretnych
isferywartości”22,codałopoczątekorientacjisubiektywnejwfilo-
zoficznejrefleksjinadwartościami.ChristianvonEhrenfels,autor
dziełaSystemderWerttheorie,pisałnaprzykład,żenwielkośćwarto-
ścijestproporcjonalnadosiły,zjakąjestpożądana”.Jestwięcwła-
snościąrzeczynadawanąjejprzezczłowieka.ZkoleiwujęciuRalpha
BartonaPerry’egonwartościąjestkażdyprzedmiotbudzącyjakiekol-
wiekzainteresowanie”,aprzezpojęcienzainteresowanie”autorro-
zumiałalboupodobanie,alboodrazędoczegoś.23nWartość”niejest
więcokreśleniemjedynieaprobatywnym,aleobejmujerównieżprzed-
miotyocharakterzerepulsywnym,akryteriumustalasubiekt–pod-
miotpoznania.
AlexiusMeinong,autoresejuOteoriiprzedmiotu,twierdził,żengdy
radujemysię,litujemyalboodczuwamyinneemocje,przedmiotemod-
19
GerhardKloska,Pojęcia,teorieibadania…,op.cit,s.42–58.
20
Małysłowniketyczny,red.StanisławJedynak,Bydgoszcz1994,s.215,218.
21
StanisławKamiński,Jakuporządkowaćrozmaitekoncepcjewartości?,[w:]Owar-
tościowaniuwbadaniachliterackich,red.StefanSawickiiWładysławPanas,
Lublin1986,s.15.
22
WojciechChudy,Filozofiawieczysta…,op.cit.,s.139.
23
RalphBartonPerry,GeneralTheoryofValue,NewYork1926,s.115;cyt.za:Ver-
nonJ.Bourke,Historiaetyki,Warszawa1994,s.239.
