Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A2–Dekalogekologiczny
9
Zasada8
Organizmypodlegaj!licznymograniczeniom
Mimoogromnejróżnorodnościform,funkcji,atakżeplastycznościreak-
cjiorganizmównazmieniającesięwarunkiśrodowiska,każdyosobnik
(awniecoszerszejskalitakżekażdygatunek)podlegalicznymograni-
czeniomwyznaczającymmożliwyzakresjegozmienności.Ograniczenia
temogąmiećdwojakicharakter:1)ograniczeniafizycznewynikają
zprawfizyki,2)ograniczeniaewolucyjnewynikajązhistoriiewolucji
gatunkuijegoograniczonejzmiennościgenetycznej.Prawafizykidecy-
dująotym,cojest,aconiejestmożliwedoosiągnięciadlaorganizmu.
Naprzykład,niejestmożliwe,bysłońmiałnogiisylwetkęgazeli,
gdyżjestonzaledwieczteryrazyodniejdłuższy,leczaż64razycięższy
(dlategomusimiećnogi64razymocniejszeniżgazela).Dziejesiętakdla-
tego,żewymiarprzestrzenny(awięcimasaciała)wzrastawtrzeciej
potędzewrazzewzrostemwymiaruliniowego(43=64).Istniejewięc
pewnazależność(kompromis)międzywielkościąciałaizwinnością.
Podobnieistniejepewnagórnagranicznawielkośćorganizmujednoko-
mórkowego,naprzykładbakterii,określonawielkościąpowierzchni
komórki.Granicętęwyznaczająprocesytransportusubstancjiprzez
powierzchnięciałaorganizmujednokomórkowego;przywzrościelinio-
wegowymiaruorganizmujegomasawzrastaszybciejniżpowierzchnia,
którastajesięzbytmała,bymógłsięprzezniąodbywaćtransportwystar-
czającychilościsubstancji.
Ograniczenianaturyewolucyjnejbywająbardzoczęste,leczznacznie
mniejprzewidywalne.Naprzykład,plamkaślepawokukręgowcaist-
niejejakowynikniedoskonałejkonstrukcjioka—połączenianerwowe
komórekfotoreceptorowychznajdująsięnawewnętrznejstroniesiat-
kówki(nastronie,naktórąpadaświatło).Włóknanerwowełącząsię
tworzącnerwwzrokowy.Wmiejscu,wktórymnerwwzrokowyopusz-
czaoko,tworzysięplamkaślepa.Wpunkcietymniemakomórek
światłoczułych.Budowaokatakajakukręgowcówniejestjedynym
rozwiązaniemkonstrukcjitegonarząduistniejącymwprzyrodzie.Na
przykładwokuośmiornicy(okogłowonogówwykształciłosięwtoku
ewolucjiniezależnieodokakręgowców)komórkisiatkówkisąodwró-
coneudobrąstronądogóry”,więcpołączenianerwoweznajdująsiępojej
zewnętrznejstronie(rys.2).Włóknanerwowełączącsięwnerwwzro-
kowyniepotrzebująprzechodzićprzezsiatkówkę,niemawięcnaniej
miejscaodpowiadającegoplamceślepejwokukręgowców.Innym
przykłademtakiejniedoskonałejkonstrukcjimożebyćjedenznerwów
czaszkowychkręgowców,któryurybprzebiegawprostzmózgupoza
szóstyłukskrzelowy.Podczasewolucjikręgowcówłukiskrzeloweuległy
dalekoidącymprzemianom.Ussakównaczyniomkrwionośnymszó-
stegołukuodpowiadająnaczyniaprzebiegającewokolicyserca.Rezultat
tychprzemianjesttaki,żeussakówgałąźunerwiającakrtańbiegnieod
mózguwokolicesercaidopieropotemwracadokrtani.Ssakioszczegól-
niedługiejszyi,jaknp.żyrafy,mająteżbardzodługiównerw.Znacz-
nielepiejbyłoby,gdybynerwtenprowadziłwprostzmózgudokrta-
ni,jednakwtrakcieewolucjinigdyniepowstałotakierozwiązanie
konstrukcyjne.
Ewolucjanigdyniemożedoprowadzićdoosiągnięciaprzystosowań
udoskonałych”,gdyżkażdyorganizmstanowikonglomeratróżnorod-
