Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
15
DariuszMuszer
Podróżdomrocznegomiasta
B–Pocopanunowespodnie?–zapytałkupiec.–Czypanchceżyćwiecznie?”.
TiborDéry,PanA.G.wX.
1
Gdybyniemycobacteriumtuberculosis,kwasoopornabakteriatlenowaza-
wierającaczterymilionyparzasadi3959genów,TiborDéry,urodzonyw1894
rokunatereniemonarchiiaustro-węgierskiejwwielokulturowymBudapeszcie,
najprawdopodobniejnigdyniezostałbyanikomunistą,anipisarzem,tylkohan-
dlarzemdrewnem.
WdzieciństwieautorPanaA.G.wX.długochorowałnagruźlicękościista-
wów,cospowodowało,żerodziceotoczyligospecjalnąopiekąinadmiernieroz-
pieszczali.Zaznałzatemmiłościimieszczańskiegociepławbogatymżydowskim
domu(ojciecjegobyłprzemysłowcem),wktórymrozmawianoponiemiecku,gdyż
matkapochodziłazAustrii,atakżewjęzyku,któryprzyszłypisarzuznazaswójoj-
czystyiwktórymstworzyswojeniepowtarzalnedzieła–powęgiersku.Dodziesią-
tegorokużycia,jakwspominał,niezmuszanogodoużywaniakłamstwainiedo-
świadczyłniesprawiedliwości1.Dlategoteżwpóźniejszymwiekubrutalnośćziem-
skiegoświatauderzyłagoztakąsiłą.Jakowrażliwy,momentamiprzewrażliwiony
człowiek,niezostałodpowiednioprzygotowanyprzezrodzinędowalki;nienauczył
sięwdzieciństwieużywaniasprytuinakładaniamaskiotępieniaczyobojętności,
abyprzetrwać.Kiedywidział,żektośkrzywdzilubwykorzystujeinnegoczłowieka,
reagowałoburzeniem,buntemizasmuceniem.Późniejopanowałsztukęironii,
którastałasięjegonajwiększąbroniąwopisywaniuotaczającychgoludziizdarzeń.
Ironiata,naszczęście,nigdynieprzeistoczyłasięwcynizm.BPrzywiozłemzza-
granicyzłyzwyczaj,żejeślimisięwydaje,żecośrozumiem,afaktycznieniero-
zumiem,bronięsięprzedtymironią”2–powiewprzyszłościgłównyantybohater
jegoksiążkiPanA.G.wX.
Poukończeniuszkołykupieckiej,zaktórąnieprzepadałzewzględunajejauto-
rytarnycharakter,żyłprzezdwalatawSzwajcarii,apotemprzezpięćlatpracował
wnajwiększejnaWęgrzechfabryceobróbkidrewna,prowadzonejprzezwuja.Miał
gokiedyśnatymstanowiskuzastąpić,leczjegoitakniezbytbłyskotliwakariera
zawodowauległacałkowitemuzałamaniuw1918roku,kiedytoprzystąpiłdoor-
ganizowaniastrajkurobotnikówidrobnychurzędnikówwzakładziekrewnego.Po
stłumieniuprotestuzostałzwolnionyizadbano,abyotrzymałpowołaniedood-
byciasłużbywojskowej.Zdezerterowałiposzukałzrozumieniadlaswojejpostawy
życiowejtam,gdzieówczesnymłodyczłowiekmógłznaleźćpodobnychdosiebie
idealistówiwizjonerów:wstąpiłdopartiikomunistycznej.Toniemłodzieńczybunt
przeciwkorodzinie,jakrównieżnieprzenikliwezrozumieniewadliwościówcze-
snegosystemugospodarczegoczyudrękaniewolniczejpracynarzeczkapitalistów
doprowadziłygodozainteresowaniasięwalkąklasimaterialistycznąantyreligią
KarolaMarksaiFryderykaEngelsa,leczwspółczucieimiłosierdziedladrugiego
1IvanNagel,WeristTiborDéry,BDieZeit”12/1963.
2WszystkiedalszenieoznaczoneprzypisemcytatypochodzązksiążkiTiboraDéryego,PanA.G.wX.,
przeł.CamillaMondral,Kraków1979.
