Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
CyprianKamilNorwid
łatwegowpierwszymodbiorzekomizmuFredryiscenicznapopularnośćjegoko-
mediiczyniąBwysokiekomedie”autoraStygmatupisarstweminnegorzędu.Wis-
tociejednakobydwutwórcówdotyczywielekwestiizzakresupoetykiirecepcji
historycznoliterackiej.Wspólnotaźródełkulturyfrancuskiej,klasycystycznabaza
warsztatuliterackiego,realistycznakanwadzieł,ironizowanieantropologiiroman-
tycznejtudzieżwzględnienowoczesnywizerunekkobiety–otonajważniejszerysy
wspólnotyartystycznej.Więźtamajednakrównieżswójważnywalornegatywny.
NawiązująctudodomenyBmagnetyzmuserca”,obajtwórcyznaleźlisięmianowicie
wBorbitalnym”kręguhistorycznoliterackiejdominacjiMickiewiczajakologocen-
trycznejdeusexmachina.PowrótobugeniuszydoprzestrzeniXIX-wiecznego
Bwielostylu”,gdzieklasycyzm,romantyzmirealizmstanowiłyskładoweestetycznej
koegzystencji,traktowaćnależydopierodziśjakosprawęhistorycznoliterackiej
przeszłości.
Norwid,podobniewięcjakAleksanderFredro,stanowiważnyprzyczynekdo
dekonstrukcjipolskiegoromantyzmu,którysilniezależyodidiomunarodowo-wyz-
woleńczegoorazcentralnegousytuowaniawhistoriiliteraturytamtejdobydzie-
łaartystycznegoAdamaMickiewicza.Zewzględunafaktycznysynkretyzmepoki
iwspółudziałkomponentuklasycystycznego30zpremodernistycznymwformo-
waniujejobrazu,należałobyodejśćodtradycyjnegopodziałuwiekuXIXnaepoki
literackieistosowaćkategorienienacechowaneideowoistylistycznie.Najważniej-
szązmożliwościjestwtymwypadkuEwyPaczoskiejiJackaLyszczynykategoria
Bdziewiętnastowieczności”.
30ByćmożewymiarklasycystycznydziełAleksandraFredryjestowymczynnikiemBmiędzyepoki”,który
pozwoliłbytraktowaćkomedieBpolskiegoMoliera”jakosyntezęczynnikaoświeceniowegoitegospod
znakudwudziestowiecznegomodernizmu,gdykomizmstałsięnaturalnymelementemkulturowego
przekazu.FredrowtakimwypadkustałbysięzarazemhistorycznoliterackimpartneremNorwida.Nate-
matBNorwidawplanie»międzyepoki«”piszeKarolSamsel,łączącwspomnianąkategorięzpalimpsestem,
transgresjąorazWeltliteratur.KategoriaJohannaWolfgangaGoethegospopularyzowanawXXwieku
przezRenéWellekaskłaniaSamseladostwierdzenia:BObrazliteraturyglobalnej,całościowyiuwzględ-
niającywszystkieidiomatyczneprzypadkiliteraturnarodowych,jest,jaksięzdaje,jedynymsposobem
legitymizacjizakotwiczeniawdyskursiekategorii»międzyepok«,nietylko–»międzyepoki«XIXwieku”.
K.Samsel,NorwidwplanieDmiędzyepoki”,wtegoż:Inwalidaintencji,dz.cyt.,s.320.Towpełnitrafne
rozpoznaniezyskanawartościotyle,oilesamwiekXIXwhistoriiliteraturypolskiejstaniesięnanowo
historycznąprzestrzeniąstylistycznejciągłości,którawbrewBciągotomlogocentrycznym”respektować
będziewszelkieidiomatycznezjawiskaskładającesięnafenomenartystycznytamtychczasów.
WiesławRzońca(ur.w1959r.)–literaturoznawca,badaczżyciaitwórczościCyprianaNorwida,romantyzmuoraz
modernizmu.Od1989rokuzatrudnionynaWydzialePolonistykiUW.Wlatach1999-2004pracowałwSlavischesSeminar
naUniwersyteciewTybindze.Jedenzpierwszychpolskichhistorykówliteratury,którzywlatach90.XXwiekustosowali
wswoichbadaniachnarzędziapostmodernistycznegodekonstrukcjonizmu.AutormonografiioNorwidzie:Norwid–poeta
pisma(1995),Witkacy–Norwid.Projektkomparatystykidekonstrukcjonistycznej(1998),Norwidaromantyzmpolski
(2005),atakżePremodernizmNorwida–natlesymbolizmuliterackiegodrugiejpołowyXIXwieku(2014).
35(1/2021)
