Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XXVIII
Spinozaitradycjehumanizmunowożytnego
oraz„intelligibilności”.Niejestowamateriazbioremciał,
czylimodisubstancji,aleichwspólnympodłożemiposiada
tylkotecechy,którerzeczomposzczególnymsąwspólne,
ażadnych,którejeodróżniająodsiebie.Awięcnietylko
nieposiadatakzwanychjakościzmysłowych,jakbarwy,
dźwięki,uciski,botesąwogólesubiektywne,aleitych,
któreLockenazwałpierwszorzędnymialbogeometryczny-
mi,jakkształt,wielkość,lokalizacja.Rzeczkażdatomodus
substancji,aleniejejcząstka,boczęścisubstancjaniema.
Jesttozresztąpojmowaniemateriiznamienne–wróżnych
wersjach–dlametafizycznegomaterializmu,awystawiają-
cetenmaterializmnałatwyłupsubiektywistów,którzytak
pojętąniewidzialnąiniedotykalnąmaterięlikwidowalijako
zbędneurojenieibezzasadnąhipotezę.
PanteistycznyleksykonSpinozy,będącywjegodoktry-
nie,jeślipominiemywzględyspołeczne,środkiemwyraże-
niakultuprzyrodyiubóstwieniajejjakojedynej„natury
tworzącej”,ujawniałniewątpliwiezależnośćodteologiczne-
gosposobumyślenia;ijakkolwiek–wprzeciwieństwiedo
panteistówwczesnegoRenesansu–tylkowerbalnąszatą
zdradzałreminiscencjereligijnychwyobrażeń,doznałna-
stępniekrytykimaterialistówOświecenia,nadewszystko
zaśFeuerbacha,któregoradykalnymaterializmantropo-
logicznyzerwałbezwzględniezreliktamiwszelkiejwiary
objawionejispinozjańskiemu„Bóg,czyliprzyroda”prze-
ciwstawiłbezkompromisowąalternatywę:alboBóg,albo
przyroda.
SpinozjańskiBógjestjednakmaterią,przyrodą;teolo-
gicznyterminprzysłaniatreśćantyteistyczną.Jeśliwinnym
sensiemówiSpinozao„boskimrozumie”,tozastrzeżenia,
któreczęsto,zwłaszczawTraktacieteologiczno-politycz-
